Hvað ef klósettin springa?

Þau eru sprungin.

,,Hag­kvæm­ast er lík­leg­ast að keyra rútu alla ævi."

Þórður Snær Júlíusson greinir þarfasta þjóninn í Kjarnanum fyrir helgi, ferðamanninn sem bjargar hagkerfinu á Íslandi. Ég skil hann þannig, og er sammála, að arður sé mikill af ferðaþjónustu en renni í fáa vasa og það held ég að sé risastórt vandamál í umræddu hagkerfi.

Ég bjó í 101 í dágóðan tíma einu sinni en nú eru komin býsna mörg ár síðan ég hrökklaðist þaðan undan skemmtistaðahávaða. Nú hafa menn áhyggjur af því að 101 Reykjavík sé að stimpla sig út sem íbúðahverfi. Já, það er þannig. Til viðbótar eru ýmsar húseiningar að gefa sig sem íbúðir af því að Airbnb er búið að að ryðja sér svo mikið til rúms að hinum venjulega Íslendingi finnst ekki lengur pláss fyrir sig. Og umbunin fyrir það? Engin. Óvenjulegu Íslendingarnir, þeir sem rorra ofan á ferðamannastraumnum, skara eld að eigin köku, kalla hana mögulega þjóðarköku en nýta hana í þágu sína og sinna.

Við þurfum að flytja inn fólk til að manna leiðinleg, óþrifaleg og illa borguð störf.

Á sama tíma fær fólk ekki almennilega borgað fyrir að gegna störfum sem krefjast menntunar, útsjónarsemi og fórna, t.d. að vera langdvölum frá fjölskyldu sinni. Leiðsögumenn, andlit þjóðarinnar, andlit ferðaþjónustunnar, hafa svo ömurlega kjarasamninga að menn láta sig hverfa, kannski einmitt þegar þeir eru komnir með ágæta reynslu á skítakaupi. Kannski var ég ömurlegur leiðsögumaður í 11 sumur og kannski var mér þess vegna boðin vinna aftur og aftur hjá sömu fyrirtækjunum - nei, þið sjáið það sjálf að það er varla ástæðan. Ég hætti 2013 vegna lélegra launa og hruninna innviða. Nú er þriðja sumarið frá þeim tíma að renna upp og við erum enn að tala um klósett hátt og í hljóði. Grunnþörfunum þarf að sinna til að fólk njóti alls þess sem við höfum upp á að bjóða í náttúru og menningu.

En menntun er ekki metin til launa og reynslan ekki heldur. Kannski er mestu ævitekjurnar að hafa sem rútubílstjóri - en aðallega eigendur ferðaþjónustufyrirtækja sem geta fleytt rjómann úr turninum sínum.

Kappræður eða ekki

Ég er sjúklega spennt fyrir forsetakosningunum, er í hópi þeirra sem gera sér grein fyrir að kosningarréttur er ekki sjálfgefinn og finnst að allir eigi að nýta sér rétt sinn til að hafa áhrif, þótt þau séu vissulega óveruleg í einu atkvæði.

Mér liggur núna margt á hjarta. Þurfum við forseta? Ég hef alveg velt því fyrir mér. Er hann silkihúfa eða öryggisventill? Hvort tveggja? Ef ekki sérstakt forsetaembætti, hver tekur þá á móti þjóðhöfðingjum, flytur ávörp, vígir spítala og skóla? Handhafarnir? Eru þeir ekki (flokks)pólitískir? - Ég vil alls ekki flokkapólitíkus og hef aldrei viljað. Árið 1996 skilaði ég auðu, gat ekki einu sinni hugsað mér að kjósa Guðrúnu Agnars þótt mér þætti hún að mörgu leyti frambærileg og þótt ég væri sannarlega í markhópnum.

Í gær hefði ég sleppt afmælisveislu (það lá nærri) til að geta séð umræðuþáttinn á Stöð 2. Jebbs, væntingarnar voru uppi í þaki og vonbrigðin allnokkur. En líklega hefði ég átt að hafa vit á að spenna væntingabogann ekki svona hátt. Stjórnendur þurftu að spyrja almennra spurninga fyrir áhorfendur sem höfðu lítið kynnt sér sjónarmið þessara fjögurra sem var boðið í þáttinn. Engin svör komu mér á óvart. Sáralítið heyrði ég nýtt. Ég er búin að velja mér forsetaefni en ég er öruggt óvissuatkvæði í öllum almennum kosningum og útiloka ekki að skipta um skoðun. 

Já, mér þótti þátturinn dauflegur. Tilþrifalítill. Geldur. Allir feimnir, hlédrægir, óframfærnir, í biðstöðu. En almennt kvartar maður meira yfir því að allir grípi stöðugt fram í fyrir hinum. Líklega var þetta ágætt. En aðrir umræðuþættir verða vonandi samt líflegri.

Svo ætla ég að bera blak af Stöð 2 sem er einkarekin sjónvarpsstöð á auglýsingamarkaði. Ég hef aldrei verið með áskrift, ekki svo mikið sem í mánuð, ekki til prufu, aldrei. Stöð 2 hlýtur að vera í daglegri baráttu við að búa til sjónvarp og halda sjó. Ég þykist vita að JónsÁsgeirs-klanið eigi 365 miðla en á þessum miðlum vinnur fólk sem vill vanda sig. Ég hlusta mjög oft á Harmageddon, einhverja búta, og þeir félagar vaða í hvern sem er og láta örugglega ekki skikka sig í skotgrafir eða til að tala gegn skoðunum sínum. Stöð 2 ber engin skylda til að hugsa um almannahag, hún þarf bara að reyna að halda trúverðugleika og framleiða nógu gott stöff til að fólk horfi og auglýsendur borgi. Þannig samþykki ég alveg að hún velji fólk í settið. En vissulega hefði stuðið orðið meira með Elísabetu, Sturlu, Hildi og Ástþóri. Þrátt fyrir að hafa fylgst æst með frá 1. janúar hef ég ekki séð nógu mikið til Guðrúnar Margrétar til að trúa miklu stuði upp á hana.

Mánuður eftir og hjartslátturinn eykst.

Stóri skjálfti Auðar Jóns

Spennusaga um flogaveika konu, hver hefði trúað því? Saga vaknar næstum minnislaus úr fyrsta flogakastinu í mörg herrans ár og þarf að púsla saman lífi sínu smátt og smátt. Lesandinn fær þannig skýrari mynd af lífi hennar með henni sjálfri. 

Ég veit ekkert hvort lýsingin á flogaveiki er trúverðug í sjálfu sér en mikið djö hlýtur að vera erfitt að vera með flogaveiki og vita ekki hvenær næsta kast kemur, hvort það kemur, hvernig maður bregst við og hvort aðrir í kringum mann átta sig á hvað er að gerast.

Spennandi áminning og vel skrifuð.

Söguskýring þorskastríðanna

Ég lifði ekki fyrstu þorskastríðin og man ekki það síðasta. Allt sem ég „veit“ um þorskastríðin er það sem ég hef lesið og heyrt. Það er ekki endilega ómarktækara en að vera í hringiðunni og sjá ekki út úr hasarnum. Margt í heiminum er matskennt, þar á meðal hver vann og hver tapaði. Í áróðursstríði og tilfinningastríði er ekki hægt að sjá kónginn felldan eins og í skák. Eftir kosningar segjast flestir flokkar vera sigurvegarar af því að þeir túlka niðurstöðuna sér í hag. Það að auka fylgi sitt úr 10% í 20% er kannski meiri kosningasigur en að fá 35% ef flokkurinn var með 36% síðast og mældist 40% í síðustu könnun.

Sigur er ekki einhlítur.

Það sem mér hefur skilist með þorskastríðin er að svo sannarlega tóku Íslendingar hraustlega á móti Bretum. Klippurnar frægu munu ekki gleymast. Við færðum landhelgina út í 200 mílur á endanum (eins og var gert víðar). Við erum öll sammála um að fiskveiðar voru mikilvægur atvinnuvegur hér, sá mikilvægasti. Við þurftum að verja miðin. Við gerðum það. En Bretar hefðu getað sallað okkur niður, vopnlausa smáþjóð, ef þeim hefði ekki verið annt um orðsporið. Þess vegna sömdu þeir við okkur. Sjómenn í Hull, Grimsby og Aberdeen voru ekkert of lukkulegir. En þannig endaði síðasta þorskastríðið 1976.

Það er engin skömm að því að semja. Auðvitað er frábært að semja og standa sáttur upp frá samningaborðinu. Að segjast hafa unnið þorskastríðið einhliða finnst mér eins og að segjast hafa náð að bjarga hjónabandinu með því að henda makanum út.

Sjálfstæði þorskastríðanna

Ég vil vera sjálfrar mín ráðandi. Mér finnst ég vera það en kannski er ég bara blind og kannski hugsa ég eins og stóri bróðir ætlast til. Ég veit ekki hvort ég vil ganga í Evrópusambandið, mér hefur aldrei verið boðið upp á að velja fyrir mína parta.

Ég vil ekki skulda, ég vil ekki vera upp á aðra komin. Þannig er mörgum farið, flestum líklega. Við viljum taka eigin ákvarðanir um eigin hag og framtíð. Þegar um framtíð heillar þjóðar er að ræða er hverjum og einum ókleift að velja út frá eigin hag. Þess vegna höfum við fulltrúalýðræði og þótt aðeins 51% hafi valið okkur öllum stjórnvöld tekur kjörinn meiri hluti flestar ákvarðanir fyrir okkur öll.

Ef gæðum landsins væri jafnar skipt þyrfti enginn að líða skort. Auðvitað er eðlilegt að þeir sem leggja meira af mörkum, axla meiri ábyrgð, afla sér meiri menntunar og taka áhættu uppskeri meira en þeir sem gera það ekki. En enginn ætti að þurfa að lepja dauðann úr skel eða óttast morgundaginn vegna hungurverkja. Er það þannig? Ég þekki engan við hungurmörk en ég þekki ekki alla landsmenn.

Ekki aðeins horfum við til framtíðar, við eigum líka fortíð. Ég var í leiðsöguskólanum fyrir rúmum áratug. Þar er mér minnisstæður einn fyrirlestur um söguna, fortíðina. Þorskastríðin voru rædd. Mér finnst kjánalegt að segja að okkur hafi verið „kennt“ um þorskastríðin, fyrirlesari talaði um þau og túlkaði söguna eins og sagnfræðingar gera, lærðir og ólærðir. Okkur var „kennt“ að þorskastríðunum hefði lokið með samningi. Hann var ekki ræddur í þaula en í þessum tíma fór ekki á milli mála sá skilningur að þorskastríðin hefðu verið mikilfengleg, endurtekin, árangursrík fyrir Íslendinga -- og að þeim hefði lokið með samningum. Ég hefði getað lesið þetta og túlkað fyrr eða síðar en þetta var veturinn 2001-2002. Mér finnst kjánalegt að halda því fram að litla Ísland með öflugu klippurnar sínar hefði haft sigur á herveldi Breta ef Bretar hefðu kosið að beita sér.

Ég er sjálfstæður Íslendingur þótt ég gúteri samningsvilja tveggja þjóðríkja. Og þorsksýnin hans Andra er til fyrirmyndar.

 

Þegar forseti er valinn ...

Er út í bláinn að fara eftir tilfinningu?

Ég get alveg rökstutt af hverju ég hugsa mér að kjósa Guðna. Hann er fróður, yfirvegaður, æsingalaus, fastur fyrir, nægilega sjálfsöruggur og ekki flokkspólitískur. Árum saman hef ég vitað af honum, hlustað á fyrirlestra, heyrt í honum í útvarpi og, já, ég veit hverjir bræður hans eru og hef hitt mömmu hans. Að sönnu veit ég ekki skoðun hans í öllum málum en forseti á ekki að hafa úrslitaáhrif í landsmálum nema þegar þjóðin biður hann. Og þjóðin á að hafa meira frelsi til áhrifa samkvæmt stjórnarskrá. Ég treysti Guðna til að gera hið rétta.

Tilfinningarökin eru svo þau að Bessastaðir munu fyllast af börnum. Það hljómar ákaflega vel.

Forsetahrókeringar

Mér heyrist sem sumir ætli að kjósa strategískt í ár. Og nú er ég helst að velta einu fyrir mér. Ef forsetaframbjóðandi boðar aðhald með ríkisstjórninni, sem mun hugsanlega breytast eftir kosningar á afmælinu mínu, hvað munu þá pólitíkusarnir kjósa? Ætlar Davíð að standa með vöndinn yfir Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki ef hann verður forseti og flokkarnir halda velli í október eða á aðhaldið bara við um Pírata? Munu þingmannaefnin kjósa forsetaefni eftir þessu? Er þá forsetaembættið fallið til sameiningar eða sundrungar?

Er embætti forseta kannski fyrst og fremst pólitískt eftir að Ólafur virkjaði 26. gr. stjórnarskrárinnar? Öryggisventill?

Er óþarfi að breyta stjórnarskránni og hnykkja á sameign þjóðarinnar? 

Forsetakosningarnar 1996

Kannski hófst kosningabaráttan í dag, en kannski hefst hún ekki fyrr en 21. maí þegar framboðsfrestur rennur út og við vitum hverjir vera raunverulega í kjöri. En ég get sagt fyrir mig að ég mun ekki kjósa þann sem arkaði inn á sviðið í morgun. Og þótt mér finnist kosningarrétturinn heilagur og muni aldrei láta ógert að mæta á kjörstað er ég að verða æ ánægðari með að hafa nýtt atkvæðið mitt 1996 til að skila auðu.

Ég vil ekki pólitíkus á Bessastaði. Mér finnst enn alveg koma til greina að hafa einfaldlega ekki forseta en á meðan við höfum forseta vil ég að þangað veljist maður sem hefur ekki tengsl inn í flokkapólitík. Auðvitað er allt lífið pólitík eða þjóðmál, afstaða til mála, en mér finnst brýnt að fólk leyfi sér að taka afstöðu byggða á upplýsingum og að fólk geti leyft sér að skipta um skoðun ef nýjar upplýsingar bjóða upp á það.

Í mínum augum stendur valið á milli Andra og Guðna. Ég þekki hvorugan persónulega en hef vitað af þeim lengi eins og mörgu öðru áberandi fólki í samfélaginu. 

Þótt mér finnist Davíð hafa gert óskiljanleg mistök með því að bjóða sig fram - og segjast í leiðinni hafa ákveðið sig í skyndingu (sem ég trúi ekki og ef hann hefði tekið skyndiákvörðun af þessu kalíberi væri þau aukadómgreindarskortur) - viðurkenni ég að sem áhugamaður um þjóðmál og hasar sé ég fram á gósentíð. Spennumyndir verða óþarfar næstu tvo mánuðina.

Ofbeldi eða einelti?

Mér brá eins og fleirum þegar ég horfði á fréttir í gærkvöldi og flutt var frétt af ofbeldi barna á barni. Börn gengu í skrokk á barni á skólalóð og ég held að enn annað barn hafi tekið það upp og dreift á samfélagsmiðlum.

Umræðan í dag hefur talsvert verið um einelti í skólum. Því miður virðist einelti vaða uppi sums staðar og úrræðaleysi er áberandi. Sums staðar er Olweus-áætlunin virk og auðvitað fréttir maður síður af því þegar tekst að grípa í taumana og afstýra ljótum brotum.

En eftir gærkvöldið er ég hugsi yfir orðalaginu. Það sem ég sá á myndbandinu var einfaldlega ofbeldi, líkamlegt og gróft ofbeldi. Mér finnst óþarfi að ofnota orðið einelti þótt það hafi sjálfsagt verið undanfari ofbeldisins. 

Að gera sitt besta ... er ofmetið

Ein í fjölskyldunni segir ef maður skyldi slysast á að setja í hárið á sér alveg glataðan lit: Þú verður að lita aftur og ná litnum sem þú vilt helst. Maður verður alltaf að gera sitt besta.

Einn í fjölskyldunni segir: Þú verður að hlaupa aðeins hraðar en þú getur. Maður verður alltaf að gera sitt besta.

Annar: Það er ekkert sem heitir að elda vondan mat (nema í undantekningartilfellum). Maður þarf bara að vera læs. Og maður verður alltaf að gera sitt besta.

Enn annar: Þú HLÝTUR að geta skipt um dekk/bremsuklossa/slöngu. Vilji er allt sem þarf.

Einn enn: Drepurðu öll blómin þín? Það er ekki flókið að halda lífi í kaktus! Maður gerir það sem þarf.

Púff, það er lýjandi að reyna að standa sig alls staðar. Það er lýjandi að ná ekki „sínu besta“. Ég vil fá að vera vonlaus í sumu í friði. Ég ætla ekki að skipta um bremsuklossa á hjólinu mínu. Mér finnst að einhver megi sérhæfa sig í því. Ég vil bara geta hjólað á hjólinu, komist á milli staða og staðið mig bara assgoti vel í því.

Ég vil vera góð í sumu. Ég vil standa mig í vinnu. (Svo er ýmislegt fleira sem ég ætla ekki að tíunda.) En maður verður að láta skáka sér í sumu og leyfa sér að vera misgóður í því sem maður er góður í. 

Ég þoli samt ekki þegar fólk er latt í vinnu dag eftir dag ... Maður verður alltaf að gera sitt besta ...

Blóðgjöf

Guðni Th. gaf blóð í gær og Blóðbankinn sá sér leik á borði, fékk að mynda hann og gera sér mat úr blóðgjöfinni. Blóðbankinn þarf reglulegar innlagnir en hefur fá tækifæri til að auglýsa sig. Frábært að þetta tækifæri skyldi reka á fjörur bankans.