Ekki sprengja í óhófi

Það að kveikja ekki í flugeldum er ekkert mótlæti fyrir mig þar sem ég hef aldrei haft sérstakan áhuga á sprengingum. Ég get því trútt um talað þegar ég segi: Ekki sprengja.

En ég sá pistil á Facebook með góðum rökum um hvers vegna við ættum ekki að menga umhverfið og hræða dýr. Til vara vil ég segja: Ekki sprengja í tíma og ótíma. Takið mark á því þegar fólk varar við slæmum áhrifum á dýr, alls konar dýr. Takið mark á því þegar fólk talar um að börn hrökkvi upp af værum svefni. Takið mark á því þegar fólk talar um hvernig flugeldar menga umhverfið og stytta lífaldur jarðarinnar sem við búum saman á.

Ég sá aðra færslu í gær þar sem karl bað aðra karla á Facebook-síðunni Pabbatips að sleppa flugeldum en styrkja björgunarsveitirnar á aðra vegu ef hvatinn væri að láta gott af sér leiða. Pabbarnir sem höfðu hæst í svörum strengdu þess heit að kaupa tvöfaldan skammt, bæta við köku, láta bílinn vera í gangi á meðan og keyra um á nagladekkjum.

Ókei, ég varð mjög hissa á því að menn segi svona hluti og það undir nafni en sé þá að mótspyrnan er enn talsverð. Það er ekki eins og menn séu bara svona áhugasamir um að sjá himininn ljómast upp - sem ég skil að geti verið gaman - þeir eru líka forhertir og algjörlega blindir á þá glötun sem þeir flýta fyrir. Kannski eyðist jörðin sama hvað við reynum en ég er hissa á að sjá menn - sem líklega eiga börn ef þeir eru á Pabbatips - sem er slétt sama um hvernig börnum þeirra reiðir af á jörðinni.

En ég segi aftur: Vinsamlegast hugsið um afleiðingarnar af skammtímagleði. Skjótum fáum flugeldum og njótum þeirra mikið og vel á meðan. Virðum ferðafrelsi dýra. Virðum svefnró barna. Virðum jörðina okkar og framtíðina. 

Gleðilegt nýtt ár. 

My Dark Vanessa

Ég er núna búin með þessa umtöluðu bók. Ég ætla að punkta hjá mér hugleiðingar mínar en geri jafnvel ráð fyrir að skipta eitthvað um skoðun.

Vanessa er sögumaðurinn og segir frá tveimur tímabilum, 2000-2007 og svo 2017. Það er auðvelt að reikna út að hún á að vera fædd 1985, sem sagt jafn gömul höfundinum, Kate Elizabeth Russell (1984).

Sagan talar beint inn í uppgjör við kynferðisofbeldi karla gegn konum. Uppgjörinu er ekki lokið, hvorki í okkar raunverulegu veröld né hjá Vanessu sem er í miðju uppgjöri þegar bókinni lýkur, 400 blaðsíðna bók.

Það sem mér finnst best við bókina er að höfundur sýnir okkur en segir ekki, þ.e. útskýrir ekki öll heimskulegu viðbrögðin heldur leyfir lesendum að draga ályktanir, enda hefur höfundur orðið mikla skólun í ritlist. Bæði kennarinn og nemandinn eru helsjúk í kollunum sínum, að sumu leyti meðvituð um það en þá ekki nóg til að breyta um kúrs. 

Ég óttast mest að þeir sem þyrftu helst að lesa bókmenntir af þessu tagi geri það ekki.

En þá að vonbrigðum mínum. Ég las þýðingu Hörpu Rúnar Kristjánsdóttur sem er starfsmaður hinnar nýju bókaútgáfu Króníku. Útgáfan hafði greinilega snarar hendur með að ná í þýðingarréttinn - og rétt að taka ofan fyrir því - en þýðing er vandasamt verk og þarf - eins og ritun verksins - bæði rúman tíma og aðkomu fleira fólks. 

Ég hef séð handarbakavinnubrögð og ég geng ekki svo langt að segja þessa þýðingu svo slæma. En það er grátlegt að fá ekki vandaðan prófarkalestur í lokin á bók sem er viðbúið að verði svona mikið lesin. Ég nefni nokkur dæmi um óvandvirkni:

skipti hárinu í vanganum (frekar en í miðju) - ég finn að vísu eitt dæmi um svona orðalag, í Samtíðinni 1971

kaffi og krítarryks lyktinni - allnokkuð um að orð væru slitin svona í sundur en svo er skrifað einhver(s)staðar þannig að rökin sem ég var farin að tefla fram fyrir hönd þýðanda, að hún ætlaði að ná til þeirra sem ættu erfitt með lestur, féllu á annarri hverri blaðsíðu

týni af mér spjarirnar

tvær læstar dyr

kennileyti

Engar krak-kakinnar

Eins og þú manstu? - víða átakanlegur skortur á kommum en á móti voru þær víða til óþurftar

eitthvað sem hafði ollið

skyldi nákvæmlega hvað ég átti við

gengt húsinu

Þá eru ótalin skiptin sem óbein spurning endaði á spurningarmerki.

Ég hugsaði stundum: Já, þetta er önnur kynslóð, áherslurnar eru aðrar, kannski slítur einmitt þýðandi í sundur orð til að auðvelda sinni kynslóð lesturinn, en það gengur ekki upp. Víðast fylgir hún málstaðli þannig að ég get ekki túlkað frávikin, sem eru að meðaltali á hverri blaðsíðu, annað en villur og óvandaðan frágang. Vanur prófarkalesari hefði lesið bókina gaumgæfilega á einni viku og hún hefði þá mín vegna mátt kosta 200 kr. meira en hún er verðlögð á.

Auðvitað átta ég mig samt á að í 400 blaðsíðna bók er margt gott í þýðingunni, ég þyrfti bara að bera saman við frumtextann til að sjá hvar þýðandi er í essinu sínu.

Trúðurinn Aðalheiður og jólatónleikar Sinfóníuhljómsveitar Íslands

Hvenær er maður orðinn gamall? spurði kynnirinn Aðalheiður (Vala Kristín Eiríksdóttir) á jólatónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands sem voru sýndir á RÚV á aðfangadag. Svar hennar var að það væri þegar maður hætti að undrast það sem lífið byði manni upp á, hætti að sjá hið nýja og verða dolfallinn.

Ég var ekkert að fara að horfa á sjónvarpið eftir hádegi í fyrradag, kveikti bara á sjónvarpsfréttunum kl. 13 - en á eftir þeim kom þessi dásemd sem ég gat ekki slitið mig frá. Og ég er greinilega ekki orðin gömul!

Tónleikarnir voru frábærir, nóg fyrir bæði börn og fullorðna, en kynnirinn var svo sannarlega toppurinn á trénu, stjarnan sem skein skærast, límið sem hélt atburðinum í skorðum, sannur gleðigjafi - og stundum minnti hún mig á Línuna.

Takk fyrir visskiptin

Afsakið ef ég skemmi fyrir ykkur jólaauglýsingalesturinn á Bylgjunni. Ég hef ofgnótt af þolinmæði gagnvart auglýsingum og samgleðst fyrirtækjunum sem blómstra í desember. Ég hjóla á milli hverfa með útvarpið í eyrunum og læt mér lynda þótt aðeins sé eitt viðtal og eitt lag innan um hundruð auglýsinga. Áðan gekk þó þolinmæðin til þurrðar þegar auglýsingalesarinn þakkaði fyrir hönd fyrirtækja ítrekað fyrir visskiptin. 

Ég vil fá ð-ið mitt til baka!

Faraldur

Nei, annars, ég hef ekkert að segja um Covid. Samt langar mig að segja að ég hef svo djúpa samúð með þeim sem eru að reyna að halda starfsemi sinni á floti í því kvika ástandi sem ríkir núna. Við ætluðum 10 saman út að borða í hádeginu í dag en vegna hækkandi talna síðustu daga byrjaði að snjóa úr hópnum í gær og svo slógum við þetta af í morgun. Ég sendi veitingastaðnum upplýsingar og fékk svo hlýleg svör að ég mun drífa mig strax og fokkings faraldurinn leyfir.

Þetta bitnar ekkert á mér og mínu fjárhags- og heilsufarsöryggi þannig að ég get látið samúð mína óskipta til þeirra sem á þurfa að halda, já, og svo viðskipti um leið og færi gefst.

Gott fólk - góða fólkið

Ég er að lesa sex ára gamla bók, Gott fólk eftir Val Grettisson. Fyrst verð ég að segja, eins og Friðrika Benónýsdóttir í umfjöllun sinni, að hún hefur farið undarlega hljótt. Ég fékk ábendingu um bókina fyrir mánuði og nú er ég búin að spyrja urmul af vel lesnu og meðvituðu fólki hvort það kannist við hana. Nei, fæstir, og ekki heldur leikritið sem Þjóðleikhúsið setti upp 2017.

Að efni máls: Gott fólk fjallar um Sölva sem var í einhvers konar sambandi við Söru. Þau hættu saman og tveimur árum síðar eða svo koma tveir sameiginlegir vinir þeirra með bréf til hans þar sem hún sakar hann um ofbeldi í sinn garð og hvetur hann til að líta í eigin barm, axla ábyrgð á ofbeldinu og verða betri maður.

Sölvi er til þess að gera venjulegur maður. Hann lítur inn á við og rifjar upp skipti sem hann kom illa fram við Söru án þess að beita ofbeldi sem skildi eftir sig líkamleg ummerki. Hann lagði sum sé aldrei hendur á hana og nauðgaði henni aldrei.

Var hann bara leiðinlegur kærasti eða smættaði hann hana, lítillækkaði, kúgaði og gerði lítið úr? 

Um það er bókin. Lesandinn er í raun þátttakandi í ábyrgðarferlinu sem er hrundið af stað með fyrsta bréfinu. Mér finnst hann ekki augljós ofbeldismaður - og ég hef sannarlega skorað mína eigin meðvirkni í gegnum tíðina á hólm - en mér finnst hann samt augljóslega þurfa að breyta hegðun sinni.

Sölvi er blaðamaður, dálítið áberandi, og þegar krafan um ábyrgðarferlið kvisast út finnur hann á eigin skinni afleiðingarnar. Vinnuframlag hans verður illa séð, hann fær ekki afgreiðslu á barnum, vinir og kunningjar verða tvístígandi.

Ég er þakklát fyrir þessa hugvekju frá óvæntu sjónarhorni en sá sem bloggaði upphaflega um sína eigin reynslu af ábyrgðarkerfinu kann blaðamanninum/rithöfundinum Val litlar þakkir fyrir að gera sér mat úr hans reynslu miðað við það sem haft er eftir honum. Gæti hann skorað rithöfundinn á hólm með ábyrgðarbréfi eða er rithöfundurinn í fullum rétti til þess að laga sannar sögur að sinni hugarsmíð?

Ritstjórnir

Nú er ég búin að hámhorfa á Pressuna sem RÚV er með í sýningu. Þetta er bresk þáttaröð um ritstjórnir tveggja dagblaða sem bítast um bestu fréttirnar og bestu blaðamennina. Annað blaðið virðist hafa meiri metnað til að segja satt og rétt frá, eins og kveðið er á um í siðareglum blaðamanna, og hitt virðist hafa meiri metnað til að hafa áhrif á atburðarásina. Í lokaþættinum kristallast þessi munur enn frekar. Eina skemmdarverkið mitt hér er að ljóstra upp einu orði: Þjóðaröryggi.

Shutterstock

Um helgina sagði ég Shutterstock nokkrum sinnum í nálægð símans. Mér skilst að Shutterstock sé nokkurs konar myndaveita, ekki ósvipað og Flickr Creative Commons, þar sem maður getur sótt myndir án endurgjalds til að nota án hagnaðar. Ég er svo sem bara að gefa mér þetta út frá samhengi orðsins í textanum sem ég las. 

Rétt í þessu sá ég að ég hafði fengið í morgun auglýsingapóst (sjá mynd) frá þessu fyrirtæki. Hingað til hef ég tengt algóriþmann við samfélagsmiðla, eins og Facebook, en nú renna heldur betur á mig tvær grímur.

Bankarnir

Mér finnst ég hafa heyrt eða lesið nýlega frétt um mikinn hagnað bankanna en þegar ég gúgla eru þær fréttir síðan fyrr í haust. Hins vegar er enginn vafi á því að bankarnir lepja ekki dauðann úr skel. Hvað veldur þessum ofsagróða? Vel rekin fyrirtæki?

Ég fékk þvottavélarviðgerðamann um daginn. Þegar hann var á förum spurði ég um reikning. Hann sagði að þau á skrifstofunni græjuðu hann. Alllöngu síðar, þremur vikum eða svo, barst hann í heimabankann og var þá 350 kr. hærri en gefið var upp á síðu fyrirtækisins. Munurinn fólst í seðilgjaldi. Seðilgjaldið var 2% af upphæðinni og á bak við það var engin sjáanleg þjónusta.

Hvert var vinnuframlag bankans? Hversu margir svona reikningar eru sendir út sem bankarnir hirða seðilgjöld af?

Þegar ég segi fólki hvað ég rukka fyrir mína verktakavinnu stendur sú upphæð. Ég sendi reikningana mína í gegnum Skúffuna ef um ríkisstofnun er að ræða en annars InExchange og þarf ekki að rukka seðilgjald. Af hverju komast bankarnir upp með þetta? 

Dropinn holar steininn

Eftir einhver ár geri ég ráð fyrir að flestir verði undrandi á því að við skulum hafa borðað svona mikið kjöt árið 2021. Ég er bullandi sek, ég borða kjöt, ekki á hverjum degi en ég borða kjöt. Þegar ég hætti því, sem er spurning um hvenær en ekki hvort, á ég sjálfsagt ekki eftir að sakna þess. Við erum vanaföst og stundum tekur tíma að komast út úr óheilbrigðu mynstri.

En ég ætlaði ekki að dvelja svona lengi við mataræðið mitt hér, heldur benda á óhemjugott viðtal sem ég heyrði á Rás 1 í dag, viðtal við Ingibjörgu Dögg Kjartansdóttur, ritstjóra Stundarinnar. Hún hafði ákaflega margt gagnlegt að segja og gerði það á yfirvegaðan og hófstilltan hátt sem ég held að hjálpi umræðunni mjög mikið. Hún var ekki að tala um mataræði eða dýraníð, þótt hún gæti vafalauast lagt þar margt gott til málanna, heldur var hún að tala um kynferðisofbeldi sem við erum sem betur fer farin að viðurkenna og hamast við að uppræta. Þótt Ingibjörg sé bara rúmlega fertug hefur hún sannarlega marga fjöruna sopið á sínum blaðamannsferli og ég vona sannarlega að hún endist þar lengur því að hún er á kórréttum stað í því krefjandi starfi sem felst í því að vera rannsóknarblaðamaður.