Antoni Tàpies (1923-2012)

Á Kjarvalsstöðum er núna framúrstefnuleg sýning (og líklega sú dýrasta sem sett hefur verið upp á Kjarvalsstöðum). Listamaðurinn er Spánverji, nýlátinn, og Kjarvalsstaðir eru fyrsta safnið sem setur upp sýninguna eftir lát hans. Hún varð næstum innlyksa í hafi, ehemm, en komst hingað og verður uppi fram í maí.

Mér varð mest starsýnt á eitt verk úr leir og sandi og einhverju og hinu og þessu. Get ekki útskýrt það frekar - en mæli með að fá leiðsögn um sýninguna. Þvílíkt sem það hjálpar.

Og Kjarval er líka sá draumur sem ég var búin að gleyma. Það er svo marg nálægt sem manni sést yfir. Og ég sem starfa við leiðsögn, össj.

Súkkulaði og (ekki) súkkulaði - 7.000 meðmæli

Ég geri mér grein fyrir að fólk notar Facebook í og með til að spauga en svo er að sjá sem frétt um að súkkulaði sé hollt hafi fengið 7.000 meðmæli. Nokkrir vina minna hafa lagt út af meintri frétt, auðvitað allt í gríni, en í alvöru er ég með viljayfirlýsingu:

Mér finnst dökkt súkkulaði betra en ljóst.

Málsnið

Bróður mínum, kennara á Selfossi, rann blóðið til skyldunnar nýlega eftir að hafa lesið grein eftir Hermann Stefánsson sem skorar á karla að líta í eigin barm. Hermann er uggandi yfir þeim fyrirmyndum sem blasa við ungum körlum og hvetur til þess að karlar sem telja sig hafna yfir gagnrýni geri það samt einmitt ekki, heldur taki gagnrýnina til sín.

Og bróðir minn tekur áskoruninni sem karl, faðir og hugsanlega afi í framtíðinni, staldrar við og lítur í eigin barm. Allt gott um það. Og ég er líka sammála honum um að það er varhugavert að líta undan og vona að vandinn leysist af sjálfu sér. Það er ábyrgt að spyrna við fótum og malda í móinn, eða vera hávær, þegar fram af manni gengur.

Hins vegar er ég svo oft að velta fyrir mér tungumálinu, tungutakinu, málsniði. Og Trausti velur að kallast á við frummælanda, Hermann, í sinni grein. Hann slettir og skrifar erlend orð upp á íslenskan máta. Það vakir eitthvað fyrir honum og ég ímynda mér að hann velji þetta málsnið, þessi orð og þessa nálgun af því að þá nái hann kannski til lesenda sem gætu rankað við sér.

Ég get ekkert fullyrt en ég held að til sé markhópur sem tekur frekar eftir „töff, meira kúl og miklu meira næs“ en „geðugur, meira aðlaðandi og miklu meira heillandi“. Er það sami markhópur og tekur eftir: „Þarna siglir hin rósfingraða morgungyðja upp á himins bláa bogann“ þegar hann hefur bitið á?

Ég held að það geti verið, já. Það fer allt eftir samhenginu. Og dropinn holar steininn. Þótt fáir lesi hverja grein sem vinnur gegn vondum staðalmyndum geta þær ratað til sinna lesenda eins og hvert annað merkingarbært ljóð.

Áhyggjur af greinarmerkjum ...

Undanfarið hefur það ágerst að menn setji bil á undan upphrópunarmerki! Mér finnst það eins órökrétt og að setja bil á undan punkti eða kommu í upptalningu. Kannski verð ég á endanum í minni hluta með þessa skoðun af því að þróun í tungumáli segir ekki svo obbossla gjörla til um rétt og rangt.

Annað sem veldur mér STÓRFELLDUM áhyggjum í greinarmerkjasetningu er vaxandi tilhneiging til að setja þrjá punkta með í beina tilvitnun þótt tilvitnunin sé augljóslega bara hluti af málsgrein hvort eð er. Glænýjasta dæmið er úr stofnanabréfi sem birt var á vefnum. Ég hef vanist því að punktarnir séu bara með ef málsgreinin (frá upphafsstaf í fyrsta orði til lokapunkts) er næstum öll með í gæsalöppunum. ... hægja ranglega á lestrinum ...

Erfitt að útskýra. Tóm vaðandi tilfinningasemi í mér!

Í síðustu viku hlustaði ég á visir.is á textabrot af FM (sem ég hlusta aldrei á) þar sem ungt fólk fór mörgum orðum um pirringsatriði í tungumálinu. Ég var ekki sammála öllu sem þetta góða fólk gerði að umtalsefni, sbr. meintan mun á takmarki og markmiði. Ég held að sá einstaklingur hafi ruglast á takmarki og takmörkun. Svo bar ýmis framburðaratriði á góma og til dæmis það að jólamaturinn heitir hamborgarhryggur en ekki hamborgarahryggur þannig að unga fólkið er ekki dautt úr öllum æðum. Þá dettur mér auðvitað í hug að nefnd á þingi heitir saksóknarnefnd en ekki saksóknaranefnd. Útbreiddur misskilningur ...

Það var sem sagt hressandi að heyra fólk ergja sig yfir óvandvirkni og latmæli og almennu sleifarlagi. Og hugsum síðan aðeins um gæsalappirnar ...

Vakinn og sofinn í fleirtölu?

Vaktir og sofnir? Ég held að ég hafi sagt í útvarpi allra höfuðborgarbúa vaknir og sofnir og nú held ég að það sé rangt. Ég finn engar óyggjandi heimildir um að það sé „rétt“. Hvort sem það er rangt eður ei er það lítið notað og það veldur efasemdunum.

Hann var vakinn af værum blundi, þeir eru vaktir - það fer ekki á milli mála.

Hann er sofinn, það hljómar svona og svona. Hann er hins vegar illa sofinn hljómar mjög eðlilega.

Þetta er allt spurning um samhengi.

Þetta síkvika tungumál er algjört yndi.

MA-ritgerð

Ég er í stökustu vandræðum. Ég á eftir að skrifa MA-ritgerðina mína í málfræði/bókmenntum/þýðingum. Ég skrifaði BA-ritgerðina mína um húmorinn í bókum Auðar Haralds, snilldarefni og skemmtilegt viðfangsefni. Svo ætlaði ég að skrifa MA-ritgerð um húmorinn hjá Hugleik. Svo ákvað ég að skrifa frekar um þýðingu mína á danskri glæpasögu. Í síðustu viku ákvað ég að skemmtilegast yrði að skrifa um meintar málvillur og/eða þróun í talmáli, e.t.v. andspænis ritmáli.

Nú er mig farið að dauðlanga til að skrifa um Mið-Ísland og aðra uppistandara. Grín hér og nú er svo mikill samtími að það er skrambi freistandi umfjöllunarefni. Ég er alls ekki verkfælin - hvers vegna í greflinum er ég þá ekki byrjuð á lokaverkefninu? Ég lifi m.a.s. á tölvuöld ...

Og svaraðu nú!

,,Skipulagðar glæpaklíkur?"

Kannski tók ég skakkt eftir í kvöldfréttatíma útvarps en mér fannst vera sagt að ekki stæði til að banna skipulagðar glæpaklíkur. Skipulagðar? Glæpaklíkur? Fremja ekki slíkar klíkur skipulagða glæpi? Og á bara að refsa en ekki banna? Hvað með forvarnir? Eða er ég allt í einu farin að tala fyrir forvarnaheimildum sem eru verri en glæpirnir sjálfir? Ég horfði á viðbjóðslegan glæpaþátt í sjónvarpinu í gærkvöldi þannig að ég er kannski komin með *skelkuna.

Í gönguklúbbnum mínum kom upp snilldarhugmynd um síðustu helgi, sú að klæða vafasamar klíkur í flíkur með útivistarmerki með það fyrir augum að tóna niður glæpagenið.

Ist das was?

*Ég vill

Ég er alltaf aðeins að velta fyrir mér tungumálinu, „réttu og röngu“, málvenjum, málsniði, (ó)þörfum breytingum, þróun og hinu nýja dvalarhorfi - svo eitthvað sé nefnt.

Í tíma í síðustu viku kom okkur sem endranær saman um að fyrir mestu væri að málkerfinu væri ekki ógnað. Það getur vel verið að menn segi yfir línuna eftir 30 ár *mér langar eða *mig hlakkar og þótt okkur finnist það ljótt og jafnvel dálítið óþægilegt er það ekkert alvarlegt. Varla „rangt“ og alls engin ógnun við málkerfið. Það truflar mig að fólk spái í *einhverju en hver getur fullyrt að það sé rangt?

Svo eru „villur“ eins og *ég vill sem eru frekar rökréttar af því að núþálegar sagnir eru eins í 1. og 3. persónu eintölu, sbr.

ég mun og hann/hún/það mun,

ég á og hann/hún/það á,

ég ann og hann/hún/það ann,

ég kann og hann/hún/það kann,

ég man og hann/hún/það man,

ég veit og hann/hún/það veit,

ég þarf og hann/hún/það þarf,

ég skal og hann/hún/það skal,

ég má og hann/hún/það má

- en svo ég vil og hann/hún/það vill.

Ef hins vegar málnotendur taka upp á að segja hann vill og *hún vil í þeirri trú að sagnir beygist eftir kynjum fer kerfið að skjálfa. Og þá verð ég áhyggjufull.

Hamingjusamar hænur og óhamingjusamir hundar

Mikið er erfitt að fá aldrei að vita hvaða dýr hafa lifað sæmilega hamingjuríku lífi. Í morgun heyrði ég viðtal við Sif Traustadóttur sem var kjörin formaður Dýraverndarsambandsins um helgina. Hún flutti mér þá raunalegu fregn að vistvænu eggin úr hinum meintu hamingjusömu hænum væru bara úr hænum sem fengju að valsa frítt, en samt þröngt, í húsi. Þær eru ekki í búrum en fá heldur ekki að fara út. Ég er ekki grænmetisæta og kannski er hræsnisfullt að segjast vilja að dýr lifi bærilegu lífi þangað til þau eru drepin svo að ég geti étið þau en ég sætti mig við að svona er fæðukeðjan. Ég vil eftir sem áður að dýr séu kát meðan þau eru á dögum. Ég trúi enn að lömbin leiki við hvurn sinn fingur á fjöllum sumarlangt. Ég man eftir Sif í Silfri Egils í vetur þar sem hún talaði um verksmiðjubúskap kjúklinga, líka á Íslandi. Ohh.

Ekki bætti svo úr skák að heyra um tíkurnar sem eru geymdar í búrum til undaneldis og þegar þær eru hættar að framleiða hvolpa er þeim, mörgum hverjum, komið fyrir - handanheims.

Grrr.

Í Þjóðmenningarhúsinu

Alveg gæti ég unað mér dagana langa í landsdómi við að hlusta, horfa á fólkið og fylgjast með hvernig efninu er haldið til haga en eftir tvö stutt innlit er mér efst í huga undrun yfir því að fréttamennirnir eru látnir sitja eins og hænur á priki, í besta falli með aukapúða í sætinu og fartölvupullu undir fartölvunni. Og þeir tvíta stöðugt og gera það vel, a.m.k. þar sem ég fylgist með.

Ég gef mér ekki tíma í neinar slímusetur. Þar fyrir utan eru gerð hlé af og til, t.d. ef næsta vitni er ekki alveg mætt, og þá myndi maður hvort eð er ekki nenna að sitja inni og kannski missa sætið sitt næst þegar vitnaleiðsla byrjar.

En sagan er í gangi þarna og það er forvitnilegt að þefa aðeins af henni.

Íslenska friðargæslan ... strikes back

Þetta er aðeins of fyndið. Ég veit ekki hvað það eru mörg ár síðan ég sótti um í friðargæslunni og fékk synjun. Á miðnætti fékk ég hins vegar tölvupóst þaðan um að tölvupóstur minn hefði verið móttekinn.

Hriktir í utanríkisþjónustunni eða hvað?

,,Þú dast mér í hug"

Þýskur vinur minn sagði þetta við mig um daginn þegar hann sagði mér að hann hefði verið spurður um leiðsögumann í tiltekið verkefni. Ég varð pínulítið hvumsa en það er ekkert hægt að setja út á þessa setningu.

„Mér datt þú í hug“ hefði ég sjálfsagt sagt sjálf en í báðum tilfellum eltir sögnin frumlagið, alveg eins og manni hefur skilist að sé „rétt“ og viðtekið. Að vísu er hún þá í seinna tilfellinu ópersónuleg og eiginlega órökréttari, „rétta“ útgáfan mín.

En hvað er sossum „rétt“ annað en það sem meiri hlutinn hefur komið sér saman um að fari betur en annað? Málfræðin er að minnstu leyti búin til fyrirfram, hún er eftirálýsing til að samræma sem best svo að við tölum sem mest saman.

Það er meinhollt að hlusta á útlendingana sem hafa lært íslensku þegar maður vill kanna þanþol tungumálsins.

Laun fyrir túlkavinnu

Það er undarlegur andskoti að þegar fólk ætlar að rukka fyrir huglæga vinnu (nú er ég ekki að tala um bankastjóra eða endurskoðendur) verður það umsvifalaust taugaóstyrkt og veigrar sér við að rukka eðlilega. Vinur minn er að fara að túlka flókinn loftslagstexta á fyrirlestri sem verður í á að giska klukkutíma og hann spurði mig hvort það væri of mikið að rukka 5.000 á tímann.

Nei, það er of lítið.

Hann þarf að kunna tvö tungumál vel, hann þarf að skilja efnið, hann þarf að taka frá tíma á miðjum degi, hann þarf að borga 40% í skatt og hann þarf að koma sér á staðinn.

Alveg borgaði ég glöð 17.000 um daginn fyrir þriggja tíma vinnu hjá rafvirkja.