Ísland er ekki eitt á báti

Journalisters fremmeste opgave er at være kritiske over for magthavere.

Og svo biðst blaðamaðurinn afsökunar alveg hægri/vinstri á því að hafa hlaupið á sig í gegnum tíðina. Eina leiðin til að gera aldrei mistök er líka sú að gera aldrei neitt. Stundum er gott að glugga í útlendu blöðin til að sjá að menn gagnrýna og verða fyrir gagnrýni, maklegri stundum og ómálefnalegri stundum.

Hvernig er staðan á Fréttablaðinu núna?

Virðing fyrir fréttamiðlum

Mig rak andvaralausa, grunlausa, sinnulausa og hálfsofandi í peningastrauminn sem svelgdi okkur í sig 29. september 2008. Lærdómurinn sem ég hef síðan dregið er ekki sístur sá að fjölmiðlar mata okkur. Auðvitað veit maður og skilur að fréttaveitur þurfa að velja úr - ekki passa allar fréttir heims í alvöru í 22 mínútur hvers kvölds - en ég áttaði mig ekki á því að menn fegruðu sig og bandamenn sína. Nú er ég auðvitað orðin skeptísk en það er ekki nóg þegar maður les um stórkóna veraldar og hefur ekki möguleika á að vita um hið sanna eignarhald eða raunverulegar ákvarðanir. Ég verð þá bara endalaust efins ...

Ég er að hugsa um að hætta ekki að lesa Fréttablaðið þrátt fyrir að síðasti gjörningur komi mér fyrir sjónir sem aðför að sjálfstæði ritstjórnar, ég ætla bara að verða gagnrýnni lesandi. Almennt séð veitir okkur af aðeins meiri gjörhygli. Ég get heldur ekki hætt að hlusta á suma þætti á Bylgjunni ... en ég get reynt að yggla mig annað slagið.

Og ég er krónískt efins um heilindi fráfarandi forstöðumanns þróunarsviðs 365.

En Facebook segir mér alltaf satt ...

Virðing - respect (ríspekt)

Ha? Nei, ég hlýt að muna vitlaust fyrir hvað VR stendur. Af hverju í greflinum er þar hver höndin upp á móti annarri? Vonandi lánast þessu gamla (og gróna) stéttarfélagi að elska friðinn og strjúka kviðinn í kosningunni sem hefst 7. mars og stendur til 15. mars, hafi ég tekið rétt eftir, því að ég þekki fólk þarna innan dyra sem er vant að þessari virðingu (sinni) og á ekkert nema gott skilið. Og frið og sátt og samlyndi í kaupbæti.

Frumlag fréttar

Nei, þetta er ekki málfræðifærsla. Ég varð bara svo hugsi þegar ég las frétt um nýjan þróunarstjóra 365 miðla þar sem áherslan var öll á þann sem er að hætta í því starfi, Jón Jóhannesson. Í 10-fréttum sjónvarps tók svo steininn úr þegar öll myndbirtingin gekk út á þann fráfarandi og sá nýi var ekki sýndur og varla sagður.

En umsvifin hafa aukist hjá 365. Það er væntanlega jákvætt. Eða er bara verið að fara í kringum raunveruleikann og á sá nýi, gamall háskólabróðir minn, ekki að gera það sem fréttin gengur út á, þróa - hvað? Dagskrána? Áskriftir? Starfsfólkið? Tæknibúnaðinn?

Gekk ekki fréttin öll út á að réttlæta eitthvað með því að láta eins og óvinsæll útrásarvíkingur hafi minni áhrif á daglegt starf? Fær Magnús Halldórsson að fjalla eitthvað um þetta í vinnunni?

Er þetta ekki eitthvert (yfir)klór? Og voru RÚV ekki mislagðar hendur í fréttaflutningnum?

Mér finnst ég hafa fullt leyfi til að vera eins tortryggin og spurningarmerki á forsíðu.

Kjötið

Frá 6. október 2008 hef ég orðið mér miklu meðvitaðri um unnar og minna unnar kjötvörur, hollari og óhollari mat, hátt og lágt verð, sannvirði og allt það. Ég kaupi ekki tilbúnar samlokur í búð, ég kaupi ekki túnfisksalat í dollu (það sjá allir að meginuppistaðan er mæjónes) og ég hef aldrei séð vörumerkið Gæðakokkar. Hvaða vara er seld undir þessu merki? Er framleiðandinn kannski meira eins og heildsali og neytandinn í búðinni veit ekki hver framleiðir vöruna sem hann kaupir?

Það getur meira en verið að Melabúðin sé ekki hafin yfir vafa (ég sé alltaf annað slagið kvartanir yfir þjónustu þar og hef sjálf fengið ótrúlega lummuleg svör yfir útrunnu súkkulaði og ranglega verðmerktri vöru) eða Frú Lauga en ég held að í þeim verslunum sé til dæmis pottþétt minna unnin vara en í hinum meintu lágvöruverðsverslunum. Stafar „lága“ verðið á hakki og kjúklingum ekki einmitt af því að það er vatnsblandað kjöt?

Ég kalla eftir meiri meðvitund og minni meðvirkni.

DV á hálum málfræðiís

Það er sjálfsagt tilviljun en mér finnst villum hafa fjölgað í blöðunum. Mönnum *lýst á eitthvað og *þeim langar í eitthvað annað. Allar málbreytingar byrja sem málvillur þannig að kannski er óþarfi að verða eitthvað hörundsár. Margar slettur hafa líka náð fótfestu, svo sem að „fíla“, og nú er sögnin að „læka“ að ryðja sér til rúms.

En ég skellti eiginlega upp úr þegar ég las þetta á dv.is:

Á fæstum ­fjölmiðlum er ekki talið við hæfi að fólk sé að fjalla um hvert um annað og búa til frægðarmenni innanhúss.

Enn held ég að menn séu á einu máli um að tvær neitanir núllist út og verði hið gagnstæða. Þess vegna má skilja „ádeiluna“ svo að á flestum fjölmiðlum sé talið við hæfi að menn fjalli hver um annan.

Ég er ekki viss um að fjölmiðlarnir töpuðu á því að hafa prófarkalesara í sínum röðum. Nema þeir geri stanslaust út á skemmtigildi handvammarinnar. Kannski er góður bisniss í því.

Kristin gildi eru heiðin

Nei, ekki ætla ég að þykjast vera vel að mér í kristnum fræðum eða trúarbrögðum yfirleitt en þykist þó vita að jólin séu upphaflega heiðinn siður sem „kristnir“ hafi gert að sínum. Og núna snýst sá siður mest um frí eða ekki frí, minnst um kristin gildi, siðfræði, góða hegðun eða þennan guð.

Hins vegar er sjálfsagt að hafa mannkærleika, siðfræði, gott siðferði og almannahagsmuni í huga við lagasetningu og bara í allri daglegri umgengni. Og það allt tengi ég ekkert sérstaklega við kirkuna.

Mér datt þetta sisona í hug ...

Ein hraðasta gata í heimi

Ég veit, ég veit að ég á að tala við seljanda þjónustunnar en mér finnst samt skrýtið að þegar ég er búin að panta háhraðaþjónustu fyrir tölvuna hægi hún á sér. Ég er að manna mig upp í að hringja í ... þjónustuveitandann svokallaða. Ég fæ orðið daglega upp skilaboðin:

A problem with this webpage caused Internet Explorer to close and reopen the tab.

Og þetta er ekki einu sinni WikiLeaks!

Og núna kom:

Internet Explorer has stopped working 

A problem caused the program to stop working correctly. Windows will close the program and notify you if a solution is available.

Þá vel ég Close Program og stundum lokast einhverjir gluggar og stundum ekki. Ætli Tal eigi svar við spurningunni: Af hverju gerist þetta? Og: Er hægt að komast fyrir þetta?

Þjónustusamningur milli Strætós og borgarinnar

Það er auðvitað að bera í bakkafullan lækinn að rifja upp strætósögu gærdagsins. Væntanlega eru flestir sammála um að bílstjórinn hafi farið offari þegar hann vísaði smábörnum úr vagninum, smábörnum sem höfðu augljóslega farið í hina áttina á „útrunnu“ strætókorti sem byggir á samningi milli leikskóla/ grunnskóla og borgarinnar. Hafi ég ekki tekið svakalega skakkt eftir var einmitt ferðalagið utan háannar sem er fyrst á morgnana og svo síðdegis þannig að það eru engin þrengslarök gegn því að nýta ferðina.

En jafnvel þótt kortið hafi verið útrunnið er samningurinn þekktur. Vissi bílstjórinn ekki af alhliða og almennu samkomulagi?

Þetta komst til tals í nærumhverfi mínu í dag og ég heyrði nokkrar svæsnar sögur af bílstjórum sem loka á unglinga og bera við að þeir megi ekki vera að neinu drolli. Ég rifjaði líka upp þegar ég fór daglega með strætó og bílstjórinn beið stöku sinnum eftir mér þegar hann vissi að ég kæmi en var alveg á síðustu stundum (og hann kannski aðeins með fyrra fallinu) þannig að menn eru misjafnir í þessari stétt eins og öðrum.

En svo er það framkvæmdastjórinn ...

Málfræði: ekki vera nísk á essin

Um daginn tók ég vel eftir að nokkrir Íslendingar segja skýrt og greinilega að eitthvað sé ATHYGLIVERT, ekki endilega allrar athygli vert, bara: „Mér þykir það athyglivert.“ Það er auðvitað rökrétt, athygli er kvenkynsorð og tekur ekki s í eignarfalli.

Vandinn er bara að tungumálið er ekki alls staðar og alltaf rökrétt. Við tölum ekki um skipsstjóra, heimsspeki, dagsskrár eða eldhússbréf. Við tölum um fiskafla en botnfisksafla. Og bolfisksafla sem er sko ekki það sama, hehe.

Og það er algengara og hefðbundara að tala um að eitthvað sé athyglisvert. Þess vegna finnst mér tilgerðarlegt að heyra fólk segja athyglivert og kveða skýrt að. Það sama fólk segir nefnilega ekki hæðnilega, stríðnilega, samkeppniforskot, landhelgigæsla eða móðursýkihlátur.

Það eru örugglega fleiri skemmtileg orðadæmi sem ég man ekki eftir núna - en ég hvet alla til að vanda orðfæri sitt, tala rétt og fagurt mál og sletta ekki nema þeir viti hvernig þeir geta sagt það sama á íslensku.

Vorið fer fram úr sér

Ég las hjá einhverjum í dag að febrúar væri hinn nýi apríl. Mér finnst hann hitta naglann á höfuðið, a.m.k. hér sunnan heiða. Daginn lengir um sex mínútur á dag og það munar um klukkutíma á rúmri viku. Það er bjart og hlýtt að fara á fætur um sjöleytið á morgnana.

Það er byrjað að vora.

Að því sögðu leggst ég alfarið gegn öllum hrókeringum og forfæringum með landsklukkuna. Ef við færum hana fram eða aftur einu sinni verður það þá að vera í eitt skipti fyrir öll.

Mikið er gott að vita eitthvað fyrir víst á þessum viðsjárverðu og síbreytilegu tímum ...

Handþvotti haldið til haga

Ekki vissi ég að maður ætti að nota edik í skolinu. En þú?

Ef maður slasast eða veikist

Sjálf þekki ég fáa sem vinna í heilbrigðisgeiranum og heldur ekki sérlega marga sem hafa þurft ítrekað á þjónustunni að halda. Enn sem komið er. Flestir hafa samt þurft að fara á slysó um dagana, í aðgerðir, minni eða stærri, notið sérhæfðrar þekkingar og þjónustu.

Er líklegt að heil stétt sé „hæpuð“ upp í uppsagnir og andóf? Ég á mjög bágt með að trúa því að hjúkrunarfræðingar séu á samkeppnishæfum launum þótt allt sé talið og séu í einhverju öðru stríði en heilbrigðri kjarabaráttu.

Mér finnst forgangsatriði að leysa deiluna á Landspítalanum. Hvernig gengur?

Ragnheiður Bragadóttir er ólíkt málefnalegri ...

... í Fréttablaðinu í dag.

Ekki get ég bætt neinu málefnalegu við enda ekki löglærð eins og lagaprófessorinn en mér finnst brýnt að halda þessari grein til haga, m.a. líka því að ætlun ákærða, hvatirnar, getur ekki ráðið refsinæmi verknaðarins. Sá sem verður fyrir brotinu, þolandinn, hlýtur að vera útgangspunkturinn.

Gerendur fengu nokkurra ára refsidóma fyrir brotið sem þykir sannað en það stendur í sumum að gangast við því að brotið hafi verið á kynfrelsi þolandans. Af hverju er það svo erfitt?

Ætlaður glæpur

Ef lög væru óvefengjanleg þyrftum við hvorki lögfræðinga né dómstóla. Lög eru hins vegar túlkanleg - og túlkuð, þess vegna þarf stundum að skjóta álitamálum til dómstóla. Þrátt fyrir íslensk lög og Evrópulög voru menn til dæmis ekki vissir um hvernig Icesave færi á mánudaginn var. Mér heyrast flestir hafa orðið hissa á fullnaðarsigri okkar. Sem var ánægjulegur, auðvitað.

Þar af leiðandi er auðsagt að lög eru ekki hafin yfir vafa, lög eru bókstafur sem þarf að túlka. Ef lagabókstafurinn væri einn og sannur væru aldrei sérálit. Það þarf sem sagt ekki að fara fleiri orðum um það að lög eru mannanna verk, ekki sending frá guði eða öðrum annars heims.

Þess vegna gekk fram af mér þegar ég hlustaði á lögmann á Bylgjunni í morgun tala um hæstaréttardóm sem var felldur fyrir helgi. Hann er á vef Hæstaréttar.

Það sem helst hefur farið fyrir brjóstið á okkur, pöbulnum, er um það bil þetta:

Á hinn bóginn voru þau A, EV, J og Ó sýknuð af ákæru um kynferðisbrot þar sem háttsemi þeirra hefði haft þann tilgang einan að meiða A.

Margt hefur verið skrafað um dóminn og þar sem ég er hallari undir efnisleg rök en tilfinningaleg ætla ég að reyna að einbeita mér að einu í minni spekúlasjón. Markús Sigurbjörnsson, Árni Kolbeinsson, Gunnlaugur Claessen og Ólafur Börkur Þorvaldsson skyggnast inn í hug gerenda, túlka hann og hljóta þar af leiðandi að láta „lagabókstafinn“ lönd og leið. Lög eru túlkuð, ég segi það einu sinni enn.

„... því næst ráðist á brotaþola meðal annars með því að sparka í höfuð hennar, skera í fingur hennar með hnífi og slá hana með leðurkylfu, svo og með því að ákærði Elías Valdimar, sem hulið hafði andlit sitt, hafi stungið fingrum upp í endaþarm og leggöng brotaþola og klemmt þar á milli ...“

Æ, hann ætlaði bara að meiða hana.

„Fram er komið að þessi háttsemi þeirra hafði þann tilgang að meiða brotaþola og þegar litið er til atvika málsins telst hún ekki til samræðis eða annarra kynferðismaka ...“

Einn gerandi fær samt fimm og hálft ár í fangelsi, hinir þrír fá fjögur ár.

Ingibjörg Benediktsdóttir var með sérálit (af því að dómar segja sig ekki sjálfir):

„Með lögum nr. 40/1992 og nr. 61/2007 var ákvæðum XXII. kafla almennra hegningarlaga um kynferðisbrot breytt þar sem gildandi lög um þau brot þóttu ekki veita þolendum brota nægilega réttarvernd. Var áhersla lögð á að tryggja friðhelgi, sjálfsákvörðunarrétt, kynfrelsi og athafnafrelsi brotaþola. Markmiðið var meðal annars að færa reglurnar til nútímalegs horfs og auka vernd barna og kvenna gegn kynferðisbrotum.“

Og þá er ég komin hring því að ég hlustaði sem sagt á lögmanninn í útvarpinu í morgun. Honum fannst dómur karlanna eðlilegur af því að, þið vitið, gaurinn ætlaði bara að meiða fórnarlambið. (Sá sem rænir banka og fótbrýtur einhvern „óvart“ í leiðinni ætti með sömu rökum bara að fá dóm fyrir auðgunarbrot ef hann næst. Og ef hann hafði byssu til að skjóta í viftuna en hitti óvart manneskju og varð að aldurtila - hann ætlaði bara að komast undan.) Tilgangur brotamannsins ræður túlkun dómaranna, ég get ekki skilið lögmanninn öðruvísi. Dómurinn snýst um gerandann af því að það er verið að dæma hann.

Svo spurði Kolla hvort lögmanninum þætti ástæða til að breyta lögunum.

Nei, það fannst honum ekki. Það er vegna þess að hann tekur afstöðu með brotamanninum. Held ég. Hann segir að það sé verið að gera veður út af engu. Ég skil lögmanninn svo að honum finnist mótmælendur sýna ofstæki. (Ég held að túlkun mín sé rétt hér.)

En er ekki nauðgun alltaf ofbeldisbrot?

Þetta er aldrei búið ...

Nú er dómur fallinn og við sýknuð. Frábært. En hvað kostaði biðin? Hvað kostuðu allar löngu ræðurnar sem voru fluttar vikum saman? Var ekki allt í frosti á meðan?

Hvað kostar orðsporið? Og erum við alveg saklaus? Var kannski rétt að fara af stað með innlánasöfnun í Bretlandi og Hollandi á sínum tíma? Eru Björgólfur og Sigurjón klókir viðskiptamenn? Þurfti Seðlabankinn ekkert að leggja út? Tapaði ég ekki sparifé? Hækkuðu ekki skuldir heimilanna? Eru ekki gjaldeyrishöft? Var Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn ekki með lögheimili hér árum saman?

SpKef, Íbúðalánasjóður, verðbólga, gengi, matvælaverð - það fer svo mikill hrollur um mig við tilhugsunina um að við höldum að allt sé í himnalagi að ég held helst að ný ísöld sé runnin upp.

11.30

Samfylkingarmenn tvísta úr Valsheimilinu. Og að vanda er ég forvitin um nýjan formann. Þrjár mínútur þangað til ...

Löggilding, ha?

Sem leiðsögumaður mætti ég á Dag menntunar Samtaka ferðaþjónustunnar á Hótel Natura í morgun. Þar voru margir færir fyrirlesarar og morgunstundin var skemmtileg í góðum félagsskap. En auðvitað hjó ég mest eftir því að aðalfyrirlesarinn talaði fjálglega um gildi menntunar, sagði marga sjálfsagða hluti um fyrirtækjarekstur (en meðvitaður um það og gerði það mjög skemmtilega) en lagði sem sagt mikið upp úr menntun, já, og framkomu, stöðugri bætingu í starfi, metnaði í rekstri og betri afkomu sem tengist öllu framantöldu.

Framkvæmdastjóri SAF sat þarna og hlýddi á eins og ég og nú hlýtur hún að fara að átta sig á nauðsyn þess að leiðsögumenn fái löggildingu starfsheitis. Hæft fólk flýr stéttina, með eða án menntunar ...

Hafði Davíð rétt fyrir sér?

Ég las aldrei yfir mig um Icesave. Ég fylgdist ekki nógu vel með frá degi til dags til að fá ógeð á umræðunni. Og nú er henni líklega allri lokið, eða verður það þegar menn hafa hælst nógu mikið um.

Dómurinn í dag er vissulega ippon. Við Frónverjar hljótum öll að fagna henni. Ég geri það. En ég er mér samt meðvituð um að ég vissi aldrei nóg. Hver var gerandinn og hver þolandinn? Hvert var fórnarlambið? Voru Bretar og Hollendingar gráðugir? Voru boðnir vextir í London frámunalega háir? Voru það óreiðupésar einir saman sem lögðu fé inn á Icesave-reikninga?

Sigurjón Árnason og Björgólfur Björgólfsson kættust í dag, að vonum. Þýðir það að fullt af fólki hafði þá fyrir rangri sök? Voru þeir alltaf bara góðu gæjarnir í eðlilegum viðskiptum? Er til peningahimnaríki? Fór framliðna féð þangað og beið eftir að gírugu útlendingarnir kæmu að sækja það?

Ég leit inn á vefútgáfu Guardians og sá meðal annars þetta:

"We have decided that we are not going to pay the foreign debts of reckless people," David Oddsson, then head of Iceland's central bank, told Iceland in a televised address.

Ég man eftir þessu Kastljósi þegar þáverandi seðlabankastjóri var á því að útlendingar fylgdust ekki með íslenskum spjallþáttum.

Ég fagna, já, en ég hef samt samúð með innstæðueigendum sem voru í góðri trú og töpuðu, sumir, miklu af ævisparnaðinum. Ég tek undir með Skúla Magnússyni, við getum ekki júbilerað eins og um vel heppnaðan handboltaleik væri að ræða.

Við viljum áfram vera siðuð þjóð meðal siðaðra þjóða. Er orðsporið óskaddað? Erum við hvítskúraðir englar og svömlum um í himnaríki fjárfestanna? Erum við bráðum laus við gjaldeyrishöftin? Njótum við trausts vandalausra?

Hafði Davíð rétt fyrir sér? Erum við skuldlaus og kvitt við alla dauðlega menn? Er allt hinum að kenna?

- Ég held að Icesave-umræðan sé ekki alveg búin. Þegar til stykkisins kemur snýst hún ekki bara um aura og sent.

Blaðamennska kostar

Jón Trausti bloggaði um orð á dv.is í gær. Ég hef lífsviðurværi mitt af því að rýna í orð og þykjast hafa vit fyrir öðrum. Ég veit vel að mér getur skjöplast og stundum fæ ég gagnrýni fyrir að sletta en fari Jón Trausti rétt með staðreyndir í pistlinum, og ég leyfi mér að trúa honum, er eitthvað alveg stórkostlega mikið að í orðafari Hæstaréttar (reyndar er Hæstiréttur varla nefndur í pistlinum).

Á morgun ætla ég að gerast áskrifandi að DV þótt ég geti lesið blaðið annars staðar. Fólk sem stígur réttlætishjólið af svo mikilli ákefð á að minnsta kosti það skilið að ég snúi pínulítilli sveif með því.