Þegar næsti forseti hættir ...

... fer hann ekki á eftirlaun nema hann verði kominn á eftirlaunaaldur.

Árið 2009 var lögunum breytt með lögum nr. 12/2009. 

Sá sem kosinn var forseti fyrir árið 2009 heldur sömu réttindum og áður, sbr.

2. gr. Þrátt fyrir ákvæði 1. gr. skulu ákvæði laga nr. 141/2003 halda gildi sínu gagnvart hæstaréttardómurum sem skipaðir hafa verið í Hæstarétt fyrir gildistöku laga þessara sem og núverandi forseta Íslands.

... en þótt fertugur maður verði kosinn forseti í júní og hætti eftir fjögur ár, 44 ára að aldri, fer hann ekki sisona á eftirlaun og verður þar það sem eftir lifir ævi hans.

Ég vildi gjarnan að víðlesnari miðlar en bloggsíðan mín hefðu orð á þessu, t.d. fjölmiðlar. Ég þykist viss um að forseti sem hættir fái biðlaun í hálft ár og síðan fær hann eftirlaun þegar hann kemst á þann virðulega aldur.

Blátt flauel

Blue Velvet var í sjónvarpinu um helgina og fyrir einhverja rælni kveikti ég á myndinni í sarpinum í gærkvöldi. Hún er frá árinu 1986 þannig að hún er komin dálítið til ára sinna – en ég hafði aldrei séð hana og vissi ekkert um hana annað en lagið sem ég hef margsinnis heyrt.

Og VÁ, hvað myndin var spennandi, ógnvekjandi, falleg – og óvænt. Það er alltaf í mestu uppáhaldi hjá mér að vita ekkert hvernig mynd vindur fram. Á listanum yfir uppáhaldsmyndir mínar eru mjög fáar en Blátt flauel sækir um af miklum krafti.

Ég hef stundum hugsað að ég gæti vel hugsað mér að vera lögga og grúska í hinu og þessu. En ekki svona lögga. Ef ég fyndi afskorið mannseyra fullt af maðki myndi ég taka myndir, leggja staðinn á minnið og láta einhvern, t.d. löggu, vita af fundinum. Ég myndi ekki tína það upp úr jörðunni og setja í poka sem ég fyndi í grasinu, fara til löggunnar og heimta að fá að vita meira og fara sjálf á stúfana ef löggan þegði þunnu hljóði.

Þið hafið örugglega séð þessa mynd þannig að ég þarf ekki að tíunda söguþráðinn en má segja: Myndatakan, maður lifandi, hún var algjörlega ótrúleg, sérstaklega í blábyrjun og blálokin. Voðaleg ósköp sem þessi mynd hefur fengið litla umfjöllun ...

Aukinn straumur ... erlendra leiðsögumanna

Í dag var rætt um erlenda leiðsögumenn á þingi. Vandinn er ekki að þeir séu erlendir heldur að þeir eru ekki menntaðir hér og hafa ekki nægan skilning á viðkvæmri náttúrunni. Mikið vona ég að löggjafinn kveiki á perunni og löggildi starfsheitið leiðsögumaður ferðamanna. Rökin eru þau að ókunnugir geta ekki sinnt starfinu eins og vel og kunnugir en við vitum líka að launin munu hækka með því og þá kannski fæst til starfa stærri hópur hæfra leiðsögumanna. Íslenskir leiðsögumenn eru líka mishæfir, sjáið til.

Haghafar - aftur

Ég ætlaði að fara að skrifa pistil um vondu tryggingafélögin en fannst ég vera nýbúin að því og skoðaði síðustu færslurnar mínar. Já, nei, ég bloggaði um arðgreiðslur úr BÖNKUNUM. 

Já, ég skil ekki frekar en margir aðrir hvernig hægt er að borga sér 10 milljarða í ár þegar hagnaðurinn var 5 milljarðar. Já, nei, já, 5 milljarðar voru hagnaður ÁRSINS. Nei, ég skil samt ekki hvernig arðgreiðslur geta verið hlutfallslega svo há tala af arðinum.

En það sem ég vildi samt vita er hverjir fá arðgreiðslurnar. Er það ríkið? Lækka þessar greiðslur skattana okkar? Okkar allra kannski? Eða fá lífeyrissjóðirnir arðgreiðslur? Einstakir einstaklingar? Ríka fólkið? Já, kannski er ég að eltast við hégóma en ég vildi samt vita einhver nöfn, einhverjar stofnanir, einhver fyrirtæki.

Fólk talar um gjaldþol tryggingafélaganna. Ef tryggingartaki verður fyrir tjóni getur tryggingafélagið bætt tjónið ef það hefur gjaldþol. Ég spyr: Hafa menn lesið smáa letrið? Tjón og tjón er ekki það sama þótt tjónþoli verði fyrir fjárhagslegu tapi. Útgreiðslan er skilyrt. Ég hef verið heppin og ekki lent í tjóni og aldrei þurft að sækja bætur þannig að áratugum saman hef ég verið styrkveitandi. Jú, ég hef fengið eitthvert hlutfall endurgreitt en eðlilega ekkert í líkingu við það hlutfall sem ég fæ EKKI endurgreitt.

Má lækka iðgjöldin? JÁ. Auðvitað Á að lækka iðgjöldin ef hagnaðurinn er svona mikill. Þá væru fyrirtækin að sýna í verki að þeim væri annt um viðskiptavinina. Þá tryði maður kannski á samkeppni í fákeppnisþjóðfélaginu. Þá væri ég kannski ekki að hugsa: Það þarf andskotakornið að ríkisvæða tryggingafélög, bensínsölu og sölu á ýmsum varningi. Markaðurinn nær ekki að lækka vöruverð og bæta þjónustu eins og er sérstakt áhugamál markaðssinna.

Ég bið um samkeppni og metnað í fyrirtækjunum. Við Íslendingar erum svo seinþreytt til vandræða að þegar við búum til lúður með höndunum og ergjum okkur yfir að ekkert tryggingafélag skari fram úr er ansi langt gengið. Og, já, ég held ekki að litla tryggingafélagið sé neitt skárra. Ég er búin að sjá svo marga segja upp á síðkastið: Ég er ánægð/ur hjá Verði. Rukkunin var of há en strax og ég benti á það var hún lækkuð. Finnst fólki í lagi að kúnninn þurfi sí og æ að benda fyrirtækinu á að það hafi gert meinleg mistök sem það græðir formúur á ef þau eru ekki leiðrétt?

Og endilega minnið mig á hvað Samkeppniseftirlitið hefur gert til að skakka leikinn.

Hverjum var misboðið?

Ég ætlaði að láta mér duga að tvíta um útgöngu Ágústu Evu í þætti Gísla Marteins á föstudaginn en orðafjöldinn leyfði það ekki.

Ég er mjög ódugleg að horfa á þætti til enda. Í þætti GMB eru oft í lokin tónlistaratriði sem virka sem uppfylling á mig. Sorrí. Reyndar virðist ég tilheyra kynslóð sem horfir oft á sjónvarpið með öðru auganu og það þótt efnið sé forvitnilegt. Ég má alveg taka mig á, en samt – hverjum er ekki sama? Tjah, það er ekki gott að tjá sig um það sem maður sér ekki.

Ég kveikti því á sarpinum áðan þegar ég áttaði mig á að a) Reykjavíkurdætur höfðu verið með boðskap og gjörning og b) Ágústa Eva hafði gengið út. Hvers vegna? Því getur kannski hún ein svarað en við látum okkur hafa það að giska.

Nei, ég get ekki dvalið lengi við þetta. Í mínum augum er svo augljóst að útganga hennar er hluti af atriðinu. Ágústa Eva hefur sjálf reynt að ganga fram af fólki. Og tekist það. Hún veit hvað þarf. Og ég hef enga trú á að hún sé tepra. Og, almáttugur, hvað Gísli Marteinn skaust upp vinsældalistann minn. Við þurfum ekki endalausa og innihaldslausa spjallþætti, þeir mega vera með sem afþreying en þegar efni og efnistök snerta við okkur, minna okkur á til dæmis jafnrétti, er það tvímælalaust til bóta.

Dropinn holar steininn.

Hagnaður upp á hundruð milljarða deilt með fjölda haghafa

Ég hélt að ég hefði verið að búa til orðið haghafi en í orðabók stendur:

hag·hafi

KK nýyrði, viðskipti/hagfræði

•	sá sem á hlut í eða þarf að gæta hagsmuna sinna hjá fyrirtæki

Fréttamenn eru agalega kurteisir þegar þeir spyrja bankastjóra um hagnaðinn í bönkunum. Hagnaðurinn er samtals upp á hundruð milljarða, sem sagt losar 10% af fjárlögum ársins 2016, og fréttamenn spyrja: Kemur til greina að bankinn leyfi viðskiptavinum [sem standa undir þessum hagnaði] að njóta með sér. Bankastjóri: Sum árin hefur verið tap eða minni hagnaður [suð, bzzzz] og við verðum að sjá [bíb] til á næstu árum [jaríjarí] ...

Mér leikur forvitni á að vita hversu margir hluthafar og áhættuhafar fá arðinn. Ég veit að ríkissjóður fær eitthvað. 28 milljarða? Hversu margt fólk fær 100 milljarða? Hvaða áhættu tók það fólk?

Bankarnir. Eru. Ekki. Í. Samkeppni.

Öll eigum við frídaga

Ég skil alls ekki þessa ekkifrétt um frí starfsmanna samfélagsins vegna vetrarfría í grunnskólum. Mín vegna má alveg deila um vetrarfrí, að þau séu yfirleitt, að þau séu ekki í öllum skólum á sama tíma, að foreldrar nái ekki að verja tíma með börnunum sínum og fleira sem ykkur gæti dottið í hug, en að EINHVER fárist yfir því að fólk sem á inni sumarfrísdaga taki þá út á þessum dögum er ofvaxið skilningi mínum. Fyrir utan heilsueflingu og valdeflingu er mest talað um samþættingu fjölskyldulífs og vinnutíma. Ég sé á Facebook að fólk hefur einmitt notað þennan tíma, a.m.k. daginn í dag, til að vera með börnunum sínum, fara á skíði, fara í sund, púsla, lesa saman, spreyta sig í eldhúsinu, og þá hefði ég haldið að hálfur sigur væri unninn.

Svo er hitt sem ég skil engan veginn, það að fólk haldi í alvörunni að allt starf þingmanna fari fram á þingfundum, í þingsalnum, í opinberum ræðuflutningi. Í alvörunni? Megnið af skoðanaskiptunum fer fram á nefndafundum og svo sjálfsagt óformlega á göngunum. Þar að auki þurfa þingmenn sem taka starf sitt alvarlega að lesa helling af ýmsu, hitta fólk, semja frumvörp og þingsályktunartillögur og melta málin.

Ég held að þessir dagar séu kærkomnir til að efla heilsu, dreifa valdi og flétta saman fjölskyldur, og áhugamenn um þingstörfin geta fylgst með þingfundi á föstudaginn í næstu viku. Starfsáætlunin var einmitt samin svona vegna gagnrýni síðustu tveggja ára!

... hæfisskilyrði leiðsögumanna

Nú er búið að mæla fyrir þingsályktunartillögu um hæfisskilyrði leiðsögumanna. Þar stendur meðal annars þetta:

Ljóst er að mesta hættan á skaða er þar sem saman fara stórir hópar sem njóta leiðsagnar leiðsögumanna með litla eða takmarkaða þekkingu á sérstakri náttúru landsins.

...

Ýmis lönd hafa gripið til þess ráðs að skylda ferðamenn til þess að ráða innlenda leiðsögumenn á ferðum sínum en hér er ekki gengið svo langt.

Gott að menn vilja líka borga fyrir sérhæfinguna, sérfræðiþekkinguna, langtímafjarvistir frá heimili, 16 tíma vinnudaga og óbilandi þjónustulund ... eða ekki.

Búvörusamningurinn 2016

Nei, ég hef ekki lesið hann, hef ekki hugsað mér að lesa hann og ætla sannarlega ekki að leggja út af honum fyrir vikið. Spurningin sem brennur á mér varðandi matvælaöryggið (meint) er:

Hvers vegna get ég ekki keypt mangó, jarðarber, granatepli, ananas og ástaraldin allt árið á Íslandi? Ætt og á sanngjörnu verði.

Snýst búvörusamningur (sem ég ætla ekki að fjalla um) bara um lambakjöt og mjólkurafurðir?

 

 

Er ég á bleikum launum?

Ég veit það ekki. Ég geri ráð fyrir því. Þótt strangt til tekið ríki ekki launaleynd á Íslandi er fátt meira feimnismál en laun og peningastaða fólks. Kannski höldum við að við verðum aðhlátursefni fyrir að sætta okkur við lág laun. Kannski höldum við að einhver annar beri sig saman við okkur og fari fram á hærri laun en viðkomandi er með. Kannski óttumst við að einhverjum finnist við ekki verðskulda svona há laun.

Þegar fólk er spurt um launin man það yfirleitt ekki hvað það er með. Ég spyr svo sem ekkert í sífellu en ég get horft mörg ár aftur í tímann og ég fullyrði að fólk svarar oft svona: Ég man nú ekki heildarlaunin/útborguð laun/grunnlaunin. Hins vegar þekki ég mann sem sagði inn í 10 manna hóp eða svo seint á síðasta ári að launin hans losuðu milljón og hann kæmist ekki af með minna. Húrra fyrir heiðarleikanum. En hvað er að „komast af með“? Fólk sníður sér stakk eftir vexti og sumir „verða“ að eignast allar nýjustu græjur í sportinu sínu, fara reglulega dýrt út að borða, fara í utanlandsferðir, eiga risastórt hús, 39 milljóna króna bíl, snjósleða, frumútgáfur bóka og listaverka. Ég veit, ég er svolítið farin að ýkja en fólk „kemst samt af“ með minna en milljón á mánuði. Það bara leyfir sér ekki allt sem því dettur í hug.

Ég hef verið mjög andvaralaus gagnvart bleika skattinum, ég er greinilega bæði samdauna og meðvirk þegar ég borga fyrir „dömu“klippingu. Tvær vinkonur mínar eiga tvær dætur hvor og þær eru fyrir löngu búnar að átta sig á að „strákasokkar“ eru ódýrari en „stelpustokkar“ þótt þeir séu alveg eins. Nærbolur „handa stelpum“ er kannski með lítilli slaufu í hálsmálinu og verðið er 50-100% hærra. Þær geta stundum keypt „stráka“vöruna en ekki alltaf.

Ég ætla hvorki að fría stjórnmálamenn né karla sérstaklega en ég þarf líka að líta inn á við og minna mig sjálf á hvers virði ég er og gera kröfur í því ljósi. Konur verða að standa með sjálfum sér. Líka.

Stóra klósettmálið

Fyrirsögnin er ekki kaldhæðni. Leiðsögumenn hafa talað um það í langan tíma, áratugi segja sumir, að það vanti fleiri klósett þar sem fólk fer um. Fólk hefur ýmsar grunnþarfir, eins og að borða, hvílast, vera hlýtt - og það að komast EKKI á klósett getur valdið vandræðum. Það hefur valdið fólki vandræðum og rænt það ánægjunni af að vera á ferð um fagrar slóðir.

Samkvæmt því sem ég les eru áningarstaðir Vegagerðarinnar 469 og klósett á 27 þeirra. Ég eftirlæt hverjum sem er að reikna út restina. Svo væri ekki leiðinlegt að hafa fleira til afþreyingar á áningarstöðunum.

Og nú er búið að mæla fyrir tillögu til þingsályktunar um uppbyggingu áningarstaða Vegagerðarinnar við þjóðvegi. Vonandi veit það á eitthvað gott.

Ísland allt árið

Ég vil fjölga ferðamönnum á Íslandi. Ég vil nýta alla mánuði ársins. Ég vil að ferðamenn njóti birtunnar í desember, myrkursins í janúar, þess þegar hlýnar í maí, haustlitanna í september o.s.frv. 

Ég vil að ferðamenn geti farið ofan í Reynisfjöru og í siglingu á Jökulsárlóni. Ég vil að ferðamenn skilji eftir pening fyrir það sem þeir njóta hérna en ég vil ekki að þeir fari sér að voða. Svona heilt yfir finnst mér þetta.

Og mér finnst sannarlega okkur Íslendingum bera skylda til að tryggja öryggi okkar allra eftir föngum. Fólk þekkir ekki allar hættur náttúrunnar. Það hegðar sér heimskulega og við getum ekki bara hallað okkur aftur í sætunum, talið peningana og gefið skít í rest.

Mér finnst ástæða til að efla landvörslu, fjölga skiltum og, já, kannski girða sumt sums staðar af.

Leiðbeinandi sykurbindindi ...

Ég er enn að velta fyrir mér hvernig ég eigi að púlla það.  Það er viðbættur sykur í flestu sem maður kaupir tilbúið. Og margt af því sem telst hollara en er samt gott er ýmist í fjarlægum sérbúðum og/eða kostar annan handlegginn. Nema ég hafi tekið skakkt eftir ... Og það er að æra óstöðugan að elda og baka allt frá grunni.

Hmm.

Leiðsögn og ferðaþjónusta

Ég er ekki fróðasti og áttvísasti leiðsögumaðurinn. Ég veit það og þykist ekki neitt. En ég er alltaf glaður, þjónustulundaður og bóngóður leiðsögumaður sem veit helling og kem því ágætlega frá mér. Ég sat aldrei inni í rútu og sendi farþegana eina í göngu. Ég fór alltaf með bak við Seljalandsfoss. Ég gekk alltaf með niður að Dettifossi. Rigning eða sól, það skipti engu máli, ég gekk alltaf með niður Almannagjá. Eða upp. 

Mér fannst aldrei nein spurning heimskuleg. Ég sýndi alltaf áhuga þótt farþeginn segði mér sömu reynslusöguna þrisvar sinnum. Ef ég vissi ekki svarið reyndi ég að komast að því.

Ég hætti sem leiðsögumaður árið 2013. Mér finnst enn gaman að umgangast fólk, segja frá, hlusta, leiða fólk um svæði, vara það við hættum, sjá birtuna, finna vindinn á vanganum -- allt við leiðsögn finnst mér skemmtilegt nema launin og lélegu innviðirnir. Ástæðan fyrir því að ég lét gott heita árið 2013 var veðrið. Djók! Ástæðurnar voru þessar tvær sem ég nefndi, innviðirnir sprungnir og ég sá fram á að launin yrðu ekki ásættanleg í bráð.

Ég rifja þetta upp núna enn einu sinni vegna þess að við sjáum fram á enn fleiri ferðamenn í sumar og enn meiri vandkvæði við að manna allar stöður. Ef einhver alvörustefnumótun hefði verið unnin í ferðaþjónustunni -- og launin hækkuð upp í eitthvað samkeppnishæft -- væri ekkert vandamál að manna allt árið. Okkur finnst mörgum starfið skemmtilegt en alvöruláglaunastefna, alvörumetnaðarleysi í uppbyggingu og stutt alvöruvertíð rær allt í sömu átt.

Huggun mín er að ég get enn gengið um þær slóðir sem erlendir ferðamenn sækja ekki mikið í.

Er Kjarval ..(.)metinn?

Stór sýning var opnuð á Kjarvalsstöðum áðan. Það er engin tilviljun að Jóhannes Kjarval er dáður af myndlistarunnendum, flinkur og afkastamikill sem hann var. En hann náði mér í fyrsta skipti áðan á opnun sýningarinnar. Ég er nefnilega nýbúin að ganga á Austfjörðum, bæði í Borgarfirðinum hans, í Stórurð og um víkurnar. Ég sá Dyrfjöll í fyrsta skipti fyrir þremur árum og nú sé ég landslag með öðrum augum. Já, ég hef alveg ferðast um Ísland áður, en Austfirðirnir eru töfrandi. Og JSK líka. 

Afköstin, maður lifandi, eru ótrúleg. Vissulega varð hann býsna gamall og vissulega skildi hann við fjölskylduna 1924 (39 ára) en hann hefur verið stöðugt að. Og ég man ekki eftir að hafa fallið í stafi yfir myndunum hans af fólki ...

Já, þessi voðalega hrifning segir kannski meira um mig – en hann á allt lof skilið.

Tossabekkir á 7. og 8. áratugnum

Ég er ekki sérlega meyr týpa en það var stutt í tárin og grát og gnístran tanna þegar ég las viðtöl í gær við fyrrverandi nemendur í svokölluðum tossabekkjum í grunnskólunum á síðustu öld. Ég man eftir þessari „getuskiptingu“ og hef lengi staðið í þeirri meiningu að krökkum hafi verið raðað eftir lestrargetu í upphafi skólagöngu. Ég verð svo döpur þegar ég hugsa til þessarar mismununar, hvernig kerfið hefur eyðilagt líf fólks. Ég var ekkert meðvituð um þetta í Langholtsskóla á sínum tíma en þegar við hóuðum árganginum saman fyrir nokkrum árum kom á daginn að engin bekkjarmynd var til af svokölluðum tossabekk.

Nógu er slæmt þegar misvitrir krakkar koma illa fram við bekkjarsystkini sín, eða hvern sem er auðvitað, en það er óverjandi að kerfið standi sjálft fyrir mismunun og/eða einelti.

Djöss.

Hvenær þýðir maður bók?

Ó, hvað textaglíma er skemmtilegt sport. Tungumálið er svo blæbrigðaríkt að þegar maður þýðir setningu af einu máli á annað og svo til baka er næstum öruggt að hún verður ekki eins, ekki alveg eins.

 

 

 

330.000 manna tungumál

... og ég vil viðhalda því eins og Sif Sigmars.

Skáldalaun vs. ráðgjafarlaun

Ég hef enga sérstaka sannfæringu fyrir þeirri aðferð sem er notuð til að launa skáldum og öðrum þeim sem leggja okkur til umhugsunarefni og afþreyingu. Ég er ekkert sérstaklega vel að mér um umsóknarferlið eða hver tekur ákvarðanir um útdeilingu fjárins. Ég gef mér bara að það sé ekki alltaf sama fólkið sem ákveður það.

En ég get sagt að mér finnst skondið að heyra fólk tala um í öðru orðinu að ekki megi umbuna fólki fyrir listsköpun ef það getur ekki „selt“ nógu mikið til að lifa af og í hinu orðinu að ekki megi umbuna fólki sem selur nógu vel til að lifa af því. Listamannalaunin eru 350.000 á mánuði, verktakalaun. Ég veit ekki nákvæmlega hversu mikið er eftir þegar fólk er búið að borga launatengd gjöld en ég veit að margir með þau laun þurfa að drýgja tekjurnar með meiri vinnu.

Og ég hallast að því að Steinunn Ólína hafi býsna mikið til síns máls í grein sinni um ósanngjarna umfjöllun um Andra Snæ af því að nú hefur hann verið orðaður við forsetadæmið. Í litlu málsamfélagi er brýnt að slaka ekki á kröfunum, við getum ekki leyft okkur að skipta úr íslensku yfir í ísl-ensku og svo ensku, a.m.k. ekki umræðulaust. Ef við ákveðum að varpa okkar gegna tungumáli fyrir róða finnst mér að það þurfi að gerast að undangenginni umræðu. Um leið gerum við okkur þá grein fyrir að Íslendingasögurnar gætu glatast og margt annað sem er snúið í þýðingu.

Ókei, kannski er sumum sama um það. Ekki mér og ég er til í að berjast fyrir því. Þannig held ég að vel ígrundaðar bækur á vönduðu máli sem ögra okkur - jafnvel þeim okkar sem lesa ekki bækurnar sjálfar heldur tala bara við þá sem lesa þær - séu mikilvægar, mikilvægari en þær sem seljast staðfastlega fyrir hver jól af því að þær eru á þægilegu og ögrunarlausu máli. 

Hins vegar er ég ósköp fegin að þurfa ekki að ákveða hver fær skáldalaun frekar en hver fær ráðgjafarlaun í bönkunum fyrir að benda fólki á snargalnar ávöxtunarleiðir.

Sorphirða

Ég vildi að ég gæti bætt umræðuna um sorphirðu í Reykjavík en ég er voða hrædd um að ég sé bara sömu skoðunar og stóri hópurinn, vildi óska þess að sorp væri tekið nógu ört til að það hvorki myglaði né lyktaði í tunnunum og að verðið væri sanngjarnt. Við mitt hús er pappírstunna sem mætti hins vegar mín vegna hverfa út í buskann, þ.e. á sama stað og dósagámurinn er, já, og fatagámur Rauða krossins, því að það er ekki ofverkið mitt að bera pappírinn þangað. Ég þrái aftur á móti að fá moltutunnu á vegum borgarinnar því að ég get hvorki stundað moltugerð á svölunum né í garðinum. Til vara vildi ég fá góðar leiðbeiningar um hvernig maður getur orðið sjálfbær í þeim efnum. Fátt leiðist mér meira en að henda nýtilegum hlutum, þar á meðal mat.