Gullfóturinn í Esjunni

Í Grapevine, íslensku mánaðarriti á ensku, er aðsend grein frá útlendingi sem stingur upp á því að við sækjum gullið hans Egils Skallagrímssonar - sem er sjálfverðtryggt - og nýtum til að hífa okkur upp úr efnahagsöldudalnum.

Þetta finnst mér stórfyndin tillaga og minnir mig umsvifalaust á önnur hulin verðmæti, t.d. í Mosfelli þar sem einn fornaldarríkisbubbinn á að hafa látið þræla sína fela kistu fulla af gulli og drepið svo og í Skógafossi þar sem önnur gullkista marar víst á botninum.

Grömsum bara í öllu og leitum að gulli og silfri, kannski bara olíu í leiðinni ...

Saga af nýjum bíl og númeraplötunni hans - stöðutákninu

Þessa sögu heyrði ég fyrir hálfum mánuði:

Vinkona mín bakkaði pent á bíl og brá. Hún snaraðist út og sá sér til mikillar lukku að ekki sá á bílnum sem hún hafði rekist mjúklega á. Bílstjórinn kom út úr hinum bílnum og varð ekki eins kát og vinkona mín, þvert á móti varð hún snefsin og sagði:

Það hefur kvarnast upp úr númeraplötunni og ég vil fá nýja.

Vinkona mín hélt að hún væri að grínast.

Svo var ekki og þær skiptust á símanúmerum. Þegar vinkona mín keyrði í burtu hringdi hin í hana og spurði hvort hún næði ekki örugglega í hana í þessu númeri. Bíllinn var nefnilega bara hálfs mánaðar gamall og hún vildi ekki hafa númeraplötuna svona.

*gisp*

Spurningin er: Hvaða fyrirmenni íslensku bankasögunnar á svona góða konu á svona nýjum bíl í nóvemberlok 2008?

Engin verðlaun eða umbun af neinu tagi í boði fyrir rétt svar. Ég veit að nú liggja 30 manns undir grun og bara einn sekur en ég læt mig hafa það.

Rétt er að taka það fram að hún hefur enn ekki hringt til að heimta aur fyrir viðgerð á númeraplötunni.

Þessa sögu höfum við nú sagt nokkrum sinnum í góðu hófi og það hefur þráfaldlega verið rifjað upp að stuðararnir eru ekki skraut á bílum heldur græjur tl að taka bömpið af bílum. Í þéttbýlum borgum leggja menn t.d. í þröng stæði með því að ýta öðrum bílum mjúklega til á stuðurunum. Og hver tekur eftir því ef það kvarnast upp úr númeraplötunni?? Vissast að taka fram að á plötunni var ekki nafn eins eða neins, hún var bara venjuleg númeraplata.

Æfing í þögn

Til að eiga auðveldara með að þegja í 17 mínútur samfleytt í dag ætla ég að hlusta í andakt á Vikulokin næsta klukkutímann.

Fjölmiðlarnir og glæpsamlegur ásetningur þeirra

Ég er að reyna að venja mig af hrekkleysinu en gengur ekki nógu vel. Fólk andskotast mikið út í ýmsa fjölmiðla, t.d. Fréttablaðið fyrir að leyfa Jóni Ásgeiri Jóhannessyni, eiganda sínum, að birta þar langa aðsenda grein eina helgina, varnargrein fyrir sjálfan sig. Burtséð frá sannleiks- og upplýsingagildi hennar finnst mér hugsanlega að kalla megi þjónustuna góða af því að sú grein kallaðist á við greinina hennar Agnesar í Mogganum sama dag um Stoðir og Flog og Fons og FS39 og Kvakk og Ripp, Rapp og Rupp eða hvað þau heita öll, þessi fyrirtæki sem kaupa og selja í sjálfum sér, algjörlega ópersónulega.

Ég hef lært að efast um heilindi Jóns þessa. Mér dettur ekki í hug að Hagkaup - í eigu hans - sem ætlar að lána skuldugum heimilum jólin fram á vor geri það af óeigingjörnum hvötum. Mér dettur ekki í hug að hann eða pabbi hans hafi stofnað búðakeðju til að gera okkur hinum greiða. Mér datt það einu sinni í hug, það var meðan Bónus var bara í Skeifunni.

Það er búið að venja mig af slíkri trú.

Ég les líka að nú eigi að hlaupa undir bagga Moggans af því að hann verji viss sjónarmið. Agnes Bragadóttir skrifar í Moggann, oft og mikið og hefur gert lengi, og skrifar ekki sérlega mikið undir rós. Halldór Baldursson teiknar eitraðar myndir í Mogganum. Mogginn birtir aðsendar greinar þar menn skafa ekki utan af því og Mogginn birtir líka dánartilkynningar og minningargreinar sem önnur blöð birta ekki.

En ég er samt farin að lesa Moggann með kíki þess sem efast.

Ég sagði honum upp með viðhöfn fyrir nokkrum árum. Því miður ekki með þeim göfuga ásetningi að sækja mér sannari og betri fréttir annars staðar. Nei, álímdu auglýsingarnar á forsíðunni gat ég ekki þolað. Ég les hann næstum daglega. Bara núna upp á síðkastið úr gagnrýninni fjarlægð.

Vinstrimenn gagnrýna RÚV fyrir að draga taum hægrimanna og hægrimenn gagnrýna RÚV fyrir að draga taum vinstrimanna. Einn útvarpsstjóri kallaði Spegilinn Hljóðviljann. Annar útvarpsstjóri les fréttir frítt.

Það er ekkert ókeypis og við erum a.m.k. búin að læra það að undanförnu. Ekki heldur fréttalestur í óþökk undirmanna.

Fjölmiðlalögin voru sett og afnumin 2004. Þá var talað um dreift eignarhald, kannski líka um gagnsæi. Í Noregi var fjölmiðlafrumvarp í vinnslu í fjögur ár en hér í fjórar vikur eða kannski fjóra mánuði. Enginn fjölmiðill hefur rifjað það upp fyrir mér nýlega og ég er byrjuð að gleyma því. Það átti að tryggja dreift eignarhald en þegar ekki tókst að setja fjölmiðlalög á einhvern tiltekinn hátt var bara bakkað út úr öllu í fjögur ár. Og kannski fjögur til viðbótar. Út af því að einn sagði nei og annar veiktist, var það ekki?

Og nú veit enginn hver á hvaða miðil. Jú, kannski í dag en sko ekki á morgun.

Meira að segja DV er byrjað að dissa Silfur Egils og ég sem hélt að þeir Reynir væru saman í andófi gegn spillingunni.

Bankarnir áttu líka að vera í dreifri eignaraðild en kannski er það fjölmiðlunum að kenna að niðurstaðan varð einhver allt önnur. Og nú á hr. Ríki þrjá viðskiptabanka og velur sér bankastjóra með hr. Geðþótta. Þessi herra gæti verið kona mín vegna. Ekkert er lengur það sem sýnist.

Ég er búin að ná því með erfiðleikum að fjölmiðlarnir eru skúrkar og allir að reyna að ljúga að okkur og þá er bara tvennt sem ég á eftir að fá einhvern botn í.

Er ég ekki örugglega ábyrg? Ætti ég að byrja að horfa á Skjá1?

Það er ekki nóg að hlutirnir séu réttir, þeir verða LÍKA að bera það með sér

óskast - GAGNSÆI - HEILINDI - RÉTTLÆTI - SANNGIRNI - LÖGHLÝÐNI - RÉTTMÆTI - óskast

óskast óskast óskast - UPPLÝSINGAR - óskast óskast óskast

Ég efast ekki eitt augnablik um að hinn nýi bankastjóri Glitnis sé óhæf um að gegna fjármálastarfi í ljósi þess að hún annað hvort lét undir höfuð leggjast að fylgja kaupum sínum á hlutabréfum eftir eða hún dró þau viljandi til baka og þykist hafa verið ótrúlega heppin.

Hvernig geta menn treyst manneskju fyrir peningunum sínum sem - að því er virðist - sinnir ekki tugmilljónum sjálfrar sín? Eða tugmilljónaskuldum? Tjah, a.m.k. ekki þeir sem fordæma fé án hirðis ... og jafnvel gengur fram af fleirum.

Fjármálaeftirlitið hefur lagt blessun sína yfir gjörning nýja bankastjórans. Ha? Ég þarf að skrifa þetta aftur. FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ LAGÐI BLESSUN SÍNA YFIR ÞAÐ AÐ HLUTAFJÁRKAUPANDI UPP Á TÆPAR 200 MILLJÓNIR TÓK EKKI EFTIR EÐA LÉT SÉR Í LÉTTU RÚMI LIGGJA HVORT GREIÐSLAN FÆRI ÚT AF REIKNINGNUM.

Ég skal ekki þykjast vera þjóðin en stillt fólk í nærumhverfi mínu er alveg að tapa sér yfir þessu.

Og þetta er bara brot af því sem manni ofbýður um þessar mundir. Eitt af því merkilega sem gerist núna er að maður efast um allt. Ekkert verður sjálfgefið lengur. Tortryggnin verður manns besti vinur.

Ef ég væri viðskiptavinur í Glitni myndi ég drífa mig þangað í síðasta skipti. Því miður get ég ekki sýnt andúð mína þannig, ég hefði líka verið löngu farin með viðskiptin frá Bjarna Ármannssyni á sínum tíma ef ég hefði átt nokkurn aur í fórum hans.

Fyrir fáum árum var hávær umræða um að viðskiptavinir í a.m.k. Glitni og Kaupþingi borguðu há þjónustugjöld og að vaxtamunur milli innlána og útlána væri svimandi - en þá sagði Sigurður Einarsson ef mér skjöplast ekki að mestar tekjurnar féllu til í útlöndum. Það var líklega frekar svar við gagnrýni á há stjórnendalaun. Mikið hefði verið indælt ef fjölmiðlar hefðu verið eins öflugir og þeir eru í netheimum núna. Útbreiðsluhraði skoðana vegur þungt og ef skíturinn sem kemur undan steinunum sem menn velta núna um allt verður skoðaður er það áreiðanlega út af virku aðhaldi fólks úti í bæ - kjósendum.

Enn er ég í viðskiptum við SPRON en er alls ekki rótt. Það er búið að ala upp í mér efasemdir um heilindi nokkurs banka.

Íbúð til sölu

Í ljósi þess að nú boða ýmsir að útrásarvíkingarnir sem settu landið á hausinn ætli að koma sem frelsandi englar og kaupa verðmætin fyrir slikk langar mig að vekja athygli á fallegri íbúð í Skuggahverfinu sem einn af minna þekktu útrásarvíkingunum á víst.

Mig hálfvantar íbúð og langar að búa í 101 og hafa gott útsýni og miklar sólarsvalir þannig að ég ætti trúlega að bjóða í hana. Hún er 165 fermetrar og verðlögð á 85 milljónir sem þýðir 515.000 krónur á fermetrann.

Vandamálið er þó margþætt, ég hef ekki efni á svo dýrri íbúð, ég vil ekki borga svo hátt fermetraverð og er ekki viss um að banki vildi veðja á greiðslugetu mína. Ráðið við því - ef mér yfirleitt líst á hana þegar ég kem á staðinn - er að bjóða niður eins og ég held að Jón Jóhannesson, Hannes Smárason, Bjarni Ármannsson o.fl. muni gera innan tiltölulega skamms.

5% af ásettu verði er rúmar 4 milljónir. Vill einhver koma með mér að skoða um helgina?

Ég fékk póst frá útlenskum launagreiðanda

Dear Berglind,

Our bank has indicated that there has been no change in the banking
relations between our countries.

Our bank has indicated that you must create an account in another country if
you want to receive your payment!

Og kjáninn ég hélt að þegar gjaldeyrishöftin voru sett á og fólk eindregið hvatt til að koma heim með gjaldeyrinn hefði líka verið sett undir þennan leka. O svei, nú fer ég að láta af einfeldninni.

Praktísk spekúlasjón, ef ég stofna reikning í Danmörku og þýðingalaunin verða lögð þar, ég geymi evrurnar þangað til ég þarf að nota þær í útlöndum - hvernig ætla þá íslensk stjórnvöld að sjá til þess að ég borgi af þeim skatt? Fjandakornið, ekki ætlast þau til að ég hafi fyrir því LÍKA.

Borgarafundur á aðventu

Kemur okkur við hvernig lífeyrissjóðir ávaxta okkar pund? Kemur okkur við hvernig verkalýðsfélögin halda á okkar málum?

Tækifæri gefst til að vera hlutlaus áhorfandi eða spurull áheyrandi í Háskólabíói. Við getum líka haldið áfram að skipta okkur ekki af því sem kemur okkur við.

Má einkavæða kirkjuna?

Getur kirkjan verið sjálfbær?

Matthías Ásgeirsson í Vantrú og Gunnar Þorsteinsson í Krossinum ræddu um trú, trúarbrögð og fleira af því taginu í framhaldi af bíómyndinni Religulous sem verður brátt tekin til sýninga. Myndin sú fjallar víst um trúarbrögð, áhrifamátt þeirra og e.t.v. skrumskælingu. Hún er ekki komin í bíó þannig að ég veit ekki alveg.

Matthías sagði að hún væri nógu fyndin til að sjá hana þótt hún væri ekkert spes en Gunnari fannst hún aðallega vitlaus. Eitthvað á þá leið skildi ég þá.

Sjálf er ég ekki sérlega trúuð á trúarbrögð, trúi á ýmislegt gott, siðlegt, göfugt - en ekki í nafni kristni, íslams eða annars. Kirkjan gerir ekkert fyrir mig og mér finnst tímabært að hún standi sjálf undir sér.

Er það ekki eðlileg tilætlunarsemi í ljósi þess að minnihluti aðspurðra í þjóðkirkjunni segist kristinn? Ég hef að vísu ekki séð könnunina sem Matthías vísaði í og er ekki nógu áhugasöm til að leita. Ég þekki gott fólk sem syngur í kirkjukórum en ég kannast ekki við að það sé að öðru leyti kirkjurækið. Kannski fólk iðki trú á laun, en ég man ekki eftir neinum í nær- eða fjarumhverfi mínu sem sækir kirkju.

Hver tapar á því ef kirkjan sjálf verður einkavædd og sett á markað?

Smjörklípa Bents A. Kochs

Ég kom því loks í verk að lesa fimm daga gamalt viðtalið í Fyens Stiftstidende:

Folkets syndebuk: Jeg advarede, men ingen ville høre

Manden, som islændingene mener, er den skyldige, går ikke frivilligt

I alle store nationale kriser er der brug for en syndebuk. I Island er de fleste ikke i tvivl om, at han hedder David Oddsson, tidligere statsminister, formand i sytten år for Islands største parti, teaterdirektør, borgmester i Reykavik, gammel journalist og meget mere.

Men nu først og fremmest folkets syndebuk .

Måske er forklaringen på, at så mange elsker at hade David, som alle her kalder ham, at de har set på ham i så mange år, at mange unge ikke husker, de har set nogen anden!

Islændingene nåede at blive godt trætte af at se David her og der og alle vegne. Han var -og er - dygtig, et politisk dyr, ville vi sige, med stor udstråling, glæde ved magt og parat til at bruge den.

vSine venners ven og sine fjenders fjende. En stor personlighed med megen charme, måske for stor til Island. Eller er Island for lille til ham? Og så er han naturligvis digter med flere bøger, lyrik som prosa, bag sig.

Islands mest udskældte

Jeg træffer David i hans kontor, møbleret med Børge Mogensen møbler og Wegners de bedste. Bankens bygning er ny, ligger ved havnen og med udsigt til hav og bjerge. Naboen er det nye musikhus, tegnet af Henning Larsen. Det er endnu ikke færdigt, og mange krydser fingre for, at Reykjaviks nye vartegn ikke kommer til at henligge som en ruin. Kranerne kører endnu. Men hvor længe?

- Hvordan er at være Islands mest udskældte mand?.

David Oddssen har nok aldrig i sit 60-årige liv haft så travlt og været så presset som nu, men svarer roligt:

- Det er naturligvis ikke rart at blive skældt ud. Men jeg har prøvet det før, og jeg har ren samvittighed. Jeg forstår godt, at der i den nuværende situation opstår vrede mod politikerne og hele "systemet", og at jeg, som så mange år har været med til at regere og nu sidder i Nationalbanken, gøres til skydeskive, et symbol på alle dem, man synes har svigtet.

Med en fri presse var det ikke sket

- Jamen har I ikke svigtet? Hvordan kunne man tillade, at den private finansielle sektor blev tre gange så stor som statens budget, og I nu skal låne - og tilbagebetale - fem milliarder dollar - ca. 35 milliarder danske kroner - et kæmpebeløb for en nation på kun 320.000 sjæle?

- Ja, det er tre gange større end vort nationalprodukt og 10 gange statens budget.

Banken og jeg har også advaret, hvad jeg netop har gjort opmærksom på i en stor tale, som jeg tror vil ændre opfattelsen af mig.

Faktisk advarede vi hele tiden Men ingen ville høre, slet ikke bankledelserne. Og dem stolede politikerne på.

Heller ikke offentligheden ville høre. Ingen vil kunne nægte, at jeg har været meget kritisk over for de nye finansfolk. Jeg så en stor fare i, at de fik stadig større magt og bl.a. ønskede også at sætte sig på medierne.

Derfor lavede jeg en lov, der vendte sig mod den mediekoncentration, der var under opsejling.

Men Præsidenten nedlagde veto og jeg blev syg, og loven blev ikke til noget. Derfor har vi ikke en uafhægig, fri presse. Den er ejet af de samme kredse, der har styrtet os i ulykke. Hvis vil havde haft en fri presse, der havde kunnet og ville kontrollere de sande magthavere, var vi ikke kommet ud i det stormvejr, der nu hersker.

Tilliden ude i verden

- Men det var din regering, der privatiserede bankerne?

- Ja, ellers var der intet sket. Vi behøvede dynamik. Men udviklingen gik for vidt.

- Hvem vil kollapset gå ud over?

- Alle, fordi købekraften vil gå ned og arbejdsløsheden øges. Levestandarden vil falde, dog næppe mere end til niveauet i 2003 - 04. Det gode er, at næsten ingen med penge i banken vil miste dem på på grund af en bankgaranti, regeringen har udstedt.. Men mange aktionærer og også udenlandske banker har tabt penge på os.

Udfordringen til os nu er genskabe den tillid ude i verden, vi har mistet. Vi skal vise, at vi er et folk, man kan stole på. I øjeblikket er det kun nationalbanker, der låner penge til vore banker, der jo nu er statsejede. Man kan sige, det er stat der låner til stat.

Det kan ikke blive ved.

- Har Islands stolthed fået et knæk?

- Ja, for stolthed betyder meget for os - for hver eneste islænding. Den er en del af vores nationalkarakter. I denne sammenhæng er det godt, at alle partier er blevet enige om at nedsætte en undersøgelseskommision, der kan fortælle befolkningen, hvorfor det er gået så galt.

Offentligheden har krav på at vide alt

Vil kæmpe

- Bør Island ikke søge ind i EU

Det mener mange, måske de fleste, i dag. EU og vore nuværende problemer har ikke noget med hinanden at gøre. Jeg har altid været imod islandsk medlemsskab, og det er jeg stadig.. Men hvis mit parti beslutter sig for at søge om medlemsskab, vil jeg ikke gå imod. Mit parti må selv tage stilling.

- Mange kræver, at du som et sonoffer skal forlade din post?

- Jeg er kun 6o år og atter helt rask, så jeg har tænkt mig at sidde endnu nogle år og derefter træde tillbage lige så frivilligt, som jeg gjorde som statsminister. Hvis jeg tvinges væk, stiller sagen sig anderledes. Så vil jeg vende tilbage til politik, lyder det med et hvast blik i øjnene.

Ingen skal være i tvivl om, at David er beredt til kamp.

Ég vissi ekki að Davíð hefði verið leikhússtjóri, annað kom ekki flatt upp á mig.