Mamma 31.12.1927-13.1.2018

Það er gott að sakna. Það er gott að syrgja.

Nú eru næstum þrjú ár síðan mamma dó en hún er samt sínálægt mér. Allt það hversdagslega sem maður gerir með sínum nánustu verður að minningu sem maður á áfram. Sem betur fer vorum við góðar vinkonur og gátum bæði tekist á og hlegið saman.

Þarna erum við Kolbrún systir einhvers staðar í heimsókn með mömmu á áttunda áratugnum.

Eldum björn eftir Mikael Niemi

Feiti hreppstjórinn, fróði presturinn, pervisni unglingurinn, fjarlæga systirin og allar aukapersónurnar. Dýrleg bók. Dýrsleg bók. Sagan gerist fyrir næstum 200 árum en mennskan - eða ómennskan - er söm við sig. Valdsmenn slá um sig, smælingjarnir taka skellinn. 

Mig langar ekki að rekja söguþráðinn en vil segja að sagan er nokkuð þunglyndisleg og myrk, full af fátækt og eymd en jafnframt fróðleiksþorsta og sanngirni. Ég á bágt með að skilja að svona aumt hafi lífið verið nokkurn tímann hjá nokkrum manni en ég óttast að svo hafi samt verið og sé sums staðar enn, að undanskilinni upplýsingunni. Þótt rangar upplýsingar og fréttafals rati út á internetið er þar líka að finna svo mikið gagnlegt að stóru hóparnir láta ekki lengur kúga sig til hlýðni og undirgefni í sama mæli. Og bókin er einmitt öðrum þræði um viljann til að verja fjármunum sínum í upplýsingar frekar en skammvinna gleymsku ofdrykkjunnar.

Bókin er 450 blaðsíður og komst almennilega á skrið eftir svona þriðjunginn. Á köflum langaði mig sannarlega ekki að halda áfram en er fegin að ég gafst ekki upp.

 

28. febrúar 2020

Daginn sem fyrsta smitið greindist á Íslandi, 28. febrúar 2020, lenti ég í Keflavík eftir vikudvöl í Egyptalandi. Ég viðurkenni að þannig fór ég vel nestuð inn í þetta 10 mánaða einangrunartímabil á Íslandi. Fríið var vel heppnað og meðvitund um Covid frekar lítil. Ég man samt frá því áður en við fórum að mér fannst óþarfi að allir fréttatímar í byrjun árs hæfust á umræðu um þetta óskaplega fjarlæga vandamál, svona eins og að allir fréttatímar æskuára minna byrjuðu á upptalningu á aflatölum þorsks, a.m.k. í minningunni.

Í dag, 10 mánuðum síðar, eru vísindamenn búnir að leggja krafta sína svo saman að fyrsti skammtur af vonandi nothæfu og gagnlegu bóluefni er lentur í Keflavík.

Ég trúi á þetta vandamál og ég trúi á lausnina. Og nú trúi ég því að næsta sumar geti ég leikið lausum hala. Þangað til mun ég stilla væntingum mínum í hóf.

Mótlæti og úthald

Ég hef forðast fullt af fólki og allar hópamyndanir í 10 mánuði. Fyrir mig er það ekkert brjálað mótlæti í stuttan tíma þar sem ég hef fengið ríflegan skammt af félagsskap í gegnum tíðina. Það reynir samt á og kostar staðfestu. Ég hef á þessum tíma mest vorkennt framhaldsskólanemum á lokaári og nýnemum í háskóla sem fara á mis við myndun tengslanets og ævilangrar vináttu og ég hef líka fundið til með fólki sem hefur ekki mátt mæta í vinnuna, orðið fyrir tekjutapi en útgjöldin ekki dregist saman.

Ég finn til með og dáist að fólki sem hefur staðið í framlínunni og hlaupið hraðar en ætti að vera hægt til að vinna bug á sameiginlega óvininum.

Ég finn mikið til með fólki sem er einangrað heima hjá sér, fullorðnu fólki á hjúkrunarheimilum sem sumt hvert skilur ekki af hverju ættingjarnir koma ekki nema í mýflugumynd. Ég á 95 ára föðursystur sem leiðist alla daga og ég fór til reglulega til að stytta stundir en má ekki hitta núna.

Saga mín er saga margra. Ég trúi á sóttvarnirnar og trúi því að veiran sé bráðsmitandi. Heldur einhver að frásagnir af dauðsföllum 1918 þegar spænska veikin geisaði séu lygasögur?

Ég skil ekki af hverju fólk í fullu fjöri sem býr með öðru fólki í fullu fjöri en má mæta á vinnustað, borða góðan mat, lesa, fara út að ganga og hlaupa og mátti ferðast býsnin öll um Ísland í sumar getur ekki sleppt því að koma við í góðu hófi á heimleið. 

Eina skiljanlega ástæðan væri ef viðkomandi tryði á engan hátt á gildi þess að fækka smitleiðum. Er það málið? Þá ætti viðkomandi nefnilega ekki að vera í framvarðarsveit þeirra sem brýna smitvarnir fyrir okkur sem viljum hlúa að okkar viðkvæmustu hópum.

Ég er ekki uppreisnarseggur. Ég leyfi fólki að njóta vafans. Ég vil að fólk fái tækifæri til að svara fyrir gjörðir sínar. Ég mun áfram fara varlega en ég óttast að margir muni á næstu vikum hópast saman og segja: 

hvað höfðingjarnir hafast að
hinir meina sér leyfist það

eins og Hallgrímur Pétursson orti. Allt 10. erindi 21. Passíusálms hljóðar svo:

Yfirmönnunum er því vant,
undirsátarnir hnýsa grannt
eftir því sem fyrir augun ber;
auðnæmast þó hið vonda er.
Hvað höfðingjarnir hafast að,
hinir meina sér leyfist það.

Fyrir mág minn, föðursystur mína og allt heilbrigðisstarfsfólkið ætla ég að hafa mig hæga þangað til við erum komin fyrir vind.

Ég virði sóttvarnir

Ég er að hlusta á Segðu mér af því að jólin eru róleg í ár.

Gleðileg jól.

 

Að skrifa og senda jólakort

Þegar mest lét sendi ég líklega um 50 jólakort og fékk svipað. Ég hef heyrt langtum hærri tölur þannig að ég veit að þetta voru engin býsn hjá mér. Ég hætti öllum kortaskrifum fyrir a.m.k. 15 árum og ástæðan er sú að flest kortin sem ég fékk voru fyrirfram prentuð og skrifuð af skyldurækni. Flest voru persónuleikalaus þótt á því væru heiðarlegar undantekningar. Öll mín kort voru hins vegar stíluð persónulega á viðtakandann, einhver tilvísun í minningar mínar með honum. Kannski ekki frábær kort en sannarlega persónuleg og ég hætti að nenna að fá ópersónulegu kortin. Eins og við vitum sér gjöf æ til gjalda þannig að ég datt út af jólakortalista flestra.

Nú eru margir hættir að skrifa og senda jólakort í pósti og nota í staðinn rafrænar kveðjur. Eins og gefur að skilja sakna ég ekki kortanna ... en kannski saknar Pósturinn sendinganna úr því að verð á einu innanlandsfrímerki er komið í 195 kr. Og svo fór ég að hugsa hvort fólkið sem ætlar sko ekki að versla við sjálfsafgreiðslukassana af því að þá missir starfsfólkið vinnuna haldi ekki örugglega áfram að senda jólakort til að starfsfólkið missi síður vinnuna við að bera þau út.

Þetta er ekki sérlega jólalegt hjá mér en ég sendi samt hér með allar mínar hugheilustu jólakveðjur út í kosmósið. 

Sænskt töfraraunsæi

Sænska bíómyndin Dásamleg helvítis jól var sýnd í línulegri dagskrá á föstudaginn. Ég var - ótrúlegt nokk - upptekin þá en mér var ráðlagt svo eindregið að horfa á hana að ég horfði á hana í gær! Og ég hló með látum og andköfum þannig að ég skora á þá sem hafa gaman af sænskum öfgahúmor að hafa hraðar hendur því að hún er bara í spilaranum fram á jóladag. 

Smáa letrið: Auðvitað er sumt svolítið eins og sænsku uppgjörsmyndirnar en klisjurnar eru svo vel gerðar að ég sé fram á að hlæja alveg fram að jólum.

Bóluefni tefst

Í vor og sumar reiknuðum við ekki með bóluefni á árinu. Þórólfur margsvaraði spurningum með því að margir óvissuþættir gætu breytt plönum. Einhverjir hópar hafa verið á hlutabótum undanfarið vegna efnahagsvanda og atvinnumissis. Ekki aðeins sá hópur verður fyrir skerðingu, heldur líka launafólk sem heldur launum sínum að nafninu til en borgar hærra matarverð. Öll erum við skattlögð meira en við vorum og næsta kynslóð blæðir líka vegna allra lánanna sem hafa verið tekin.

Við ættum öll að vera í þessu saman.

Sumir vilja ekki einu sinni bólusetningu. Er ekki alveg öruggt að sá hópur ber sig ekkert illa núna?

Það besta sem ég get gert er að anda í kviðinn og treysta vísindamönnunum. Mín plön fokkuðust rækilega upp út af Covid en ég get ekkert gert við því. Þess vegna er mantran mín: Ég hef það gott, en það er auðvitað val sem við höfum, að gera gott úr hlutunum.

Ég skil að algjört tekjufall og miklar fjárhagsskuldbindingar valdi meiri streitu. Hvað ætli sá hópur sé stór?

Ég minni aftur á spænsku veikina sem lagði fólk unnvörpum í gröfina fyrir 102 árum vegna þess að sjúkdómurinn smitaðist svo auðveldlega og var skeinuhættur. Nú erum við upplýstari og þurfum ekki að stráfalla og ekki heldur að benda endalaust fingri á einhver yfirvöld.

Bóluefnið kemur.

Fæðingarorlof

Ég man þegar fæðingarorlof tók risastökk á Íslandi árið 2000. Tvö markmið voru þar í öndvegi, að barnið fengi að tengjast bæði föður og móður og að stuðla á jafnrétti á vinnumarkaði, eða eins og segir í markmiðsgrein:

 Markmið laga þessara er að tryggja barni samvistir við báða foreldra.
 Þá er lögum þessum ætlað að gera bæði konum og körlum kleift að samræma fjölskyldu- og atvinnulíf.

Fæðingarorlofssjóður var hins vegar ekki fjármagnaður sem skyldi og á næstu árum þurfti að gera lagfæringar á lögunum.

Nú er verið að lengja fæðingarorlofið úr 10 mánuðum í 12 en þingmenn eru ekki á einu máli um hvernig eigi að skipta þeim á milli foreldra, eða hvort yfirleitt. Ég skil alveg að menn sveiflist á milli en mér finnst mikilvægt að feður hafi sjálfstæðan rétt til góðs fæðingarorlofs, bæði barnsins vegna og vegna stöðu vinnumarkaðar.

Konur eru á lægri launum en karlar og ef skrefið stóra og góða hefði ekki verið stigið árið 2000 er viðbúið að launabilið væri meira og staða kvenna á vinnumarkaði lélegri. 

Ég styð 6-6 vegna þess að það er framtíðin. Hins vegar finnst mér að allt fólk í lífinu eigi að hafa mannsæmandi laun. Launin eru nefnilega aðalrök þeirra sem vilja að konur séu heima í heilt ár með nýfædda barnið.

Arion

Í Kjarnanum var birt í gær:

Þeir stjórn­endur og það starfs­fólk sem hefur hvað mest áhrif á tekjur og kostnað bank­ans mun geta fengið allt að 25 pró­sent af föstum árs­launum í kaupauka­greiðslu, en þá í formi hluta­bréfa í bank­anum sem verða ekki laus til ráð­stöf­unar fyrr en að þremur árum liðn­um. 

Það fólk er með mun hærri laun en venju­legt starfs­fólk bank­ans. Mán­að­ar­laun Bene­dikts Gísla­son­ar, banka­stjóra Arion banka, voru til að mynda 4,7 millj­ónir króna á mán­uði í fyrra. 

...

Þegar upp­gjör þriðja árs­fjórð­ungs Arion banka var birt í októ­ber síð­ast­liðnum var haft eftir Bene­dikt í til­kynn­ingu að bank­inn væri í þeirri stöðu að vera með of mikið eigið fé sem nær ómög­u­­legt væri að ávaxta í takt við eigin mark­mið. Frá ára­­mótum og til loka sept­em­ber­mán­aðar jókst eig­in­fjár­­grunnur sam­­stæð­unnar um tæpa 30 millj­­arða. Eig­in­fjár­­hlut­­fall hans var 27,6 pró­­sent í lok sept­em­ber 2020. 

Þá finnst mér skjóta skökku við að ávöxtun á bundið sparifé lækki um 25% (úr 0,6% í 0,45%, sem sagt um fjórðung) og að það skuli vera gert án svo mikið sem tilkynningar í heimabanka.

Og í fréttinni stendur enn fremur:

Samkvæmt uppgjörinu nam hagn­aður bank­ans tæpum fjórum millj­­örðum króna á nýliðnum árs­fjórð­ungi, sem var fimm sinnum meiri en afkoma bank­ans á sama tíma­bili í fyrra. Tekjur uxu og kostn­aður lækk­­aði, en sam­­kvæmt bank­­anum spil­uðu skipu­lags­breyt­ingar sem fram­­kvæmdar voru í fyrra miklu máli þar. 

Tekjur af kjarna­­starf­­semi juk­ust um 6,2 pró­­sent milli ára, en bank­inn hefur einnig aukið útlán til heim­ila í kjöl­far mik­illa vaxta­­lækk­­ana Seðla­­bank­ans í vor. Lána­­bók bank­ans hækk­aði um sjö pró­­sent frá ára­­mót­um, auk þess sem bank­inn jók vaxta­mun sinn. 

Skipulagsbreytingar?

Ég sé bara 2007 dingla með jólakúlunum og mér líst ekki á. Ég gæti vel sætt mig við lága vexti á sparifé fólks ef hér væri stöðugleiki og útlánsvextir í einhverju samræmi við innlánsvexti, en ég er með reikning sem gefur 0,05% innlánsvexti en útlánsvextir eru 3,84% og það er langt frá því svæsnasta sem ég hef séð.

Var einhver flokkur á þingi sem ætlaði að beita sér í þessum efnum?

Sjálfsafgreiðsla í búðum

„Sá sem á patentið á þig“ sá ég einhvers staðar nýlega og var þá verið að ræða sjálfvirknivæðingu. Já, það er áhyggjuefni ef sjálfvirknivæðing og tækniframfarir gera nokkra einstaklinga ofurríka og aðra að hálfgerðum beiningamönnum. En það er ekki tækninnar sjálfrar að koma í veg fyrir það.

Fólk hefur áhyggjur af að starfsfólk, t.d. í verslunum, missi vinnuna við sjálfvirknivæðinguna og strengir þess dýra eiða að versla aldrei við vélina, a.m.k. ekki fyrr en vöruverð verður lækkað. Það er skiljanleg krafa að verðmyndun hangi saman við kostnað við að afla vörunnar og selja hana.

Ég greiði sjálf reikninga í heimabankanum og millifæri til annarra eftir atvikum. Tek ég þá ekki starf af fólkinu sem afgreiddi mig í bankanum áður? Ég veit ekki hvað skal segja um það en ég vil svo sannarlega ekki fara til baka. 

Ég er ekki alin upp við handþvott en geri mér grein fyrir að þvottavélin auðveldar mér þrifin. Ég kann að meta öll þau ósköp sem gervigreind, fjórða iðnbyltingin og almennar tækniframfarir hafa fært mér en vitaskuld finnst mér ósanngjarnt að örfáir maki krókinn og að allur almenningur sitji eftir með lúsarlaun.

Þurfum við að óttast það? Væri ekki ráð að skattleggja vélmennin og borga borgaralaun með þeim peningum?

Tjörublæðingar

Vegagerðin á að vita betur. Ég las Facebook-færsluna hjá Marín í gærkvöldi og var brugðið. Meintur sparnaður Vegagerðarinnar kemur fram í kostnaði annars staðar, bæði fjárhagslegum og í mannslífum. Ég þekkti líka manninn sem lést í bifhjólaslysinu í sumar og við vitum að fúsk í þessum efnum er lífshættulegt.

Ætlar Vegagerðin að humma áfram?

„Með hálfan þjóðveginn á dekkjunum“

Töframaður í mars, rekinn í nóvember

Siðblindir menn þyrla ryki í kringum sig. Gummi bróðir er í þeim hópi. Þú gætir næst verið á listanum og látið blekkjast af fagurgalanum í honum þannig að vertu á verði. Kannski selur hann þér bók á 150.000 kr. og þú sérð ekki fyrr en viku síðar að hún er án innihalds. Eða kannski býður hann þér dáleiðslu og þú rankar við þér með tóma vasa og óbragð í munninum.

Varastu Guðmund Svövuson, áður Steinsson. Við erum svo dugleg að þegja þegar við skömmumst okkar fyrir að hafa látið blekkjast en ég sætti mig ekki við þögnina og þöggunina.

Dómur fyrir misneytingu fjár (fjölskyldutengsl)

Heilt yfir trúi ég því að ég búi í réttarríki þar sem fólk virðir samfélagssáttmála. Mér finnst dómur í vikunni styrkja þá skoðun.

Frænka á fimmtugsaldri plataði peninga út úr frænku á áttræðisaldri. Einbeittur brotavilji.

Samkvæmt dómnum sem var kveðinn upp í Héraðsdómi Norðurlands eystra greiðist að öðru leyti tilfallandi sakarkostnaður vegna málsins úr ríkissjóði. Mér finnst reyndar að yngri frænkan ætti að borga hann líka. 

Ég get ekki borið fyrir mig almenna einfeldni og fákunnáttu gagnvart bróður mínum, fjárglæpamanninum, en hann spilaði á fjölskyldukærleik minn og blinduna sem fjölskyldukærleikurinn olli. Ég er auðvitað búin að læra mína lexíu og þar með að vantreysta fólki en hann gengur um bísperrtur, búinn að sólunda annarra manna sjálfsaflafé, og allt er alltaf öðrum að kenna.

Þið þekkið týpuna.

Og hegðun hans kemur niður á dætrum hans og dóttursyni. Honum er alveg sama af því að allt er alltaf öðrum að kenna.

Og, já, ég fjalla ekki bara um hann hér heldur reyni að hafa beint samband við hann. Hann vill bara ekki tala við mig ... af því að þetta er ekki honum að kenna frekar en hrunið.

Þið þekkið týpuna sem er aldrei neitt að kenna. Það er allt hinum að kenna. Og nú er Gummi Steins farinn að skrifa sig Svövuson og mín ágiskun er að hann sé að reyna að fela slóð.

Stjarfi, mænusótt, kúabóla

Ég á heilsufarsbók frá árdögum ævi minnar og þar kemur fram að ég hafi verið bólusett fyrir barnaveiki, kíkhósta (svo), stjarfa, mænusótt og kúabólu. Ég veit ekki hvort það er því að þakka en mér hefur varla orðið misdægurt um mína daga. 

Þið munið hann Guðmund 2

Guðmundur, bróðir minn, sem svindlar sér í gegnum lífið og lætur aðra borga fyrir sig er hættur að kenna sig við pabba okkar og er búinn að skrá sig Svövuson. Þið varið ykkur þá á Guðmundi Svövusyni og þurfið hvorki að rugla honum saman við leikskáld né fótboltakappa. Ég veit ekki hvað hann á sökótt við pabba en það hlýtur að vera eitthvað vegna þess að fólk sem kennir sig aðeins við móður er yfirleitt meðvitað að skera á öll tengsl við föður. Er það ekki?

Í marga áratugi skráði hann sig óformlega Guðmund S. Steinsson og S. stóð þá einmitt fyrir Svövuson. Hann er á flótta undan einhverju eða einhverjum en þekkist auðvitað betur úr hópnum með þessari nýju breytingu.

Hann er að reyna að koma sér undan að borga mér skuld sem hann hefur viðurkennt en er ekki þinglýst og hann hefur hlunnfarið mjög marga sem hann hefur átt í einhverjum samskiptum við um dagana. Mest sjálfsagt mömmu og pabba en líka m.a. bændur sem áttu viðskipti við hann í Víðigerði fyrir nokkrum árum. Hann skilur eftir sig sviðna slóð og mér í mun að fólk vari sig á honum.

 

Þið munið hann Guðmund

Ég hef bloggað um bróður minn, siðlausan mann sem upphefur sjálfan sig og kennir öllum öðrum um ófarir sínar. Í hádeginu frétti ég að hann hefði skrifað á Facebook fyrir hálfum mánuði (hann er búinn að blokka mig sem spurði óþægilegra spurninga) að hann hefði gert mistök í starfi á Sólheimum sem hefðu kostað pening og að hann hefði verið rekinn. Hann skrifaði undir starfslokasamning (fær hann þá ekki pening í kveðjuskyni?). Hann sagðist aldrei fyrr hafa verið rekinn (sem er rangt) og sagðist helst geta hugsað sér að verða sölumaður því að þar hefði hann mikla hæfileika. Gott ef hann ætlaði ekki að kaupa sér bóksölubíl og fara að ferðast um landið.

Ég var búin að vara við honum á Sólheimum vegna þess að hann getur ekki hugsað í lengur en korter um neinn annan en sjálfan sig. Og ég hef líka heyrt að hann hafi ekki staðist prófin í Garðyrkjuskólanum fyrir tæpum tveimur árum heldur svindlað á lokaprófunum.

Ég vil ekki að hann vinni ekki fyrir sér en ég vil alls ekki að hann svíni á fólki þannig að ég bið ykkur að hafa augun opin fyrir Guðmundi Steinssyni sem getur vel verið sjarmerandi við fyrstu kynni.

Íslandsmet í hljóðbókalestri

Þórunn Hjartardóttir hefur lesið heilar 500 bækur fyrir Hljóðbókasafn Íslands eins og tilkynnt var um í dag. Ef hver bók væri fimm klukkutímar væri upptökutíminn 2.500 klukkutímar og þá samsvarar það upp undir einu ári og fimm mánuðum af virkum vinnutíma. En einn klukkutími í hlustun er sjaldnast einn klukkutími við míkrófóninn heldur einn og hálfur og stundum tveir. Ég dáist að úthaldi Þórunnar en ég veit líka að þetta er ofsalega skemmtilegt fyrir rétta fólkið.

Og Þórunn var hljóðvillt um það leyti sem hún lærði fyrst að lesa þannig að nú vitum við að með réttri hjálp er hægt að yfirvinna það.