Hattur ofan fyrir Gretu Thunberg

Vá, vá, vá. 

Kvöldsólin

Þegar ég sé núna myndir af vinum mínum í svartnætti útlandanna verð ég svo glöð með kvöldsólina á svölunum mínum eða í Nauthólsvíkinni minni. Ég hef aldrei verið áhugamaður um utanlandsferðir á bjartasta tímanum hér en það er gott að fá áminninguna annað slagið.

Reykjavík (er okkar) rokkar!

Að fara málvillur vegar

Fyrir nokkrum dögum stofnaði Borgarbókasafnið málvilluþráð á Facebook. Mér fannst það bara ágætlega til fundið en nokkuð margir tóku það óstinnt upp og töluðu um að með því að tala um málvillur væri verið að fæla fólk, kannski helst yngsta fólkið, frá því að tala íslensku. Kannski er eitthvað til í því. Það er óvíða, skilst mér, sem fólk er dregið sundur og saman í orðum fyrir að verða fótaskortur á tungunni eða hreinlega þekkja ekki orðatiltæki og fara „rangt“ með. Hér jaðrar það við stéttamismunun.

Ég hef örugglega haft orð á því hér áður en við þetta tækifæri rifjast upp fyrir mér þegar „einhver“ (sem ég man nafnið á en vil ekki skrifa) fór eins og stormsveipur um internetið eftir hrunið 2008 og gagnrýndi málfar og rithátt þeirra sem honum var uppsigað við í pólitík. 

Borgarbókasafnið bryddar upp á ýmsu skemmtilegu, biður ekki síst fólk um að nefna skemmtilegar og minnisstæðar bækur, en kannski ættum við að stíga varlega til jarðar í þessum efnum. 

Tvisvar verður gamall maður barn

Ég skil málsháttinn þannig að þegar fólk verður gamalt þurfi það umönnun á við ungbarn. Svo má teygja það aðeins hvenær maður verður gamall og ósjálfbjarga. Ég skil ekki endilega heiminn fyrr en hann skellur á mér en bloggið er vettvangurinn þar sem ég hugsa oft upphátt og er persónulegri en á spjalli við fólk. Pabbi minn er 98 ára, býr á Hrafnistu, er bæði skýr og minnugur en þarf mikla umönnun. Hann langar orðið að deyja og fara til mömmu og þegar hann segir það við mig af mikilli yfirvegun get ég ekki andmælt, segi kannski: Já, við vitum að það á fyrir okkur öllum að liggja að deyja á endanum en á meðan við lifum er skemmtilegra að nýta tímann í eitthvað skemmtilegt.

En það getur pabbi ekki gert. Hann hefur aldrei verið félagslyndur, mamma var félagsveran og hann nærðist á því sem hún gerði og sagði. Núna er hann rúmliggjandi og les ekki, horfir ekki á sjónvarp, hlustar ekki á útvarp og bíður bara tímunum saman eftir að önnur hvor okkar systra komi. Við spjöllum við hann, gefum honum kaffibrauð, borðum það með honum, spilum við hann, kaupum á hann boli, sokka og joggingbuxur, hjálpum honum fram úr og hjálpum honum upp í, ég hjálpa honum á klósettið og af klósettinu -- og eins og gefur að skilja gerum við þetta með glöðu geði. En viðvera okkar dekkar samt bara 20-30% af vökutíma hans. Og þar stendur hnífurinn í kúnni -- tvisvar verður gamall maður barn og hann þarf meiri umönnun en við getum séð honum fyrir. Og hjúkrunarheimilið sinnir félagslega þættinum ekki neitt.

Við systur höfum beðið um og fengið fjölskylduviðtöl. Allir skilja hvað við erum að tala um. Enginn hefur úrræði vegna þess að a) mannskapur er af skornum skammti, b) mannskapurinn er ekki allur áhugasamur um að vinna vel og sinna fólki umfram brýnustu nauðsyn. Auðvitað eru undantekningar en við erum búnar að sjá fólk lofa góðu en detta svo í sama takt og það fólk sem hefur verið lengi.

Ég veit að maður þarf að fara varlega í að gagnrýna bæði stóran hóp og án þess að geta smáatriða. 

Pabbi missti á einu ári heilsuna, heimilið og lífsförunautinn. Hann er búsettur á stórri stofnun og hann þekkir ekkert starfsfólk með nafni. Það er ekki hans sterka hlið. Það er enginn vondur við hann en það er heldur enginn góður við hann. Ég hef ekki tölu á hversu oft starfsfólkið hefur kvartað undan því að hann hringi bjöllunni eða kalli: Halló. 

Ef ég væri í pólitík myndi ég eyða öllum mínum kröftum í að berjast fyrir meiri peningum í aukna stoðþjónustu, fækkun bíla(stæða) og berjast fyrir minni umbúðum sem þarf að urða. Og meiri mennsku í efstu lögum samfélagsins.

Ég yrði kosin í öllum stjórnmálaflokkum ef ég byði mig fram með þessi stefnumál.

Hvenær verður tal texti?

Í nokkra mánuði hef ég ætlað að byrja á lokaritgerð minni í þýðingafræði um innanmálsþýðingar, þ.e. þýðingar af íslensku talmáli yfir á íslenskt ritmál, með hliðsjón af þingræðum. Annir í vinnu hafa tafið mig aðeins en ég veit að þetta gerist í sumar, með útskrift í febrúar. Geggjað tilhlökkunarefni.

Á föstudaginn tók blaðamaður við mig viðtal um þetta sérstaka áhugamál mitt þótt undir öðrum formerkjum væri og nú hlakka ég enn meira til að steypa mér í rannsóknir. Í gær var svo viðtal við skrifstofustjórann minn í öðrum fjölmiðli og ég er orðin mjög spennt að sjá framhaldið á þinghaldinu. Það yrði kúvending í störfunum ef 32 þingmenn, eða fleiri, yrðu að sitja undir öllum umræðum í þingsal. Menn þurfa að koma sér saman og finna í sameiningu leiðir að markmiðunum. Spennandi – en tímabært.

Hvenær verður kýr kú?

Sem unglingur var ég móðurmálsfasisti sem leiðrétti fólk sem talaði vitlaust að mínu áliti og samkvæmt því sem mér hafði verið kennt. Ég hef skipt um skoðun. Ég reyni enn að vanda mig og er heldur íhaldssöm fyrir mína parta en ég vil frekar að við tölum íslensku sem þróast en að eiga hana í formalíni og sjá yngstu kynslóðirnar hverfa inn í ensku.

Og ef menn hætta að beygja kýr ætla ég ekki að gráta mig í svefn heldur beygja þær og ærnar eins og ég lærði það í barnaskóla án þess að agnúast út í frjálslyndi annarra.

Dagur mömmu

Mamma mín dó fyrir einu ári og fjórum mánuðum. Í dag er að auki brúðkaupsdagur mömmu og pabba og skírnardagur okkar allra systkinanna þótt systkini mín þrjú séu fædd í júlí en ég í október. Þau voru fyrir vikið orðin fjörgömul þegar þau voru skírð hátt í ársgömul. Kannski var ástæðan sú að mamma og pabbi voru ekki viss um að þau vildu eigast, ég veit það ekki. En þau gengu að eiga hvort annað og lifðu svo súrt og sætt í 66 ár og átta mánuði.

Ég sakna mömmu alla daga og í dag óhemjumikið. Hún átti það til að vera skaphundur og okkur varð sannarlega stundum sundurorða en við jöfnuðum málin alltaf fljótt og vel (nema eitt langt skipti þegar ég var 17 ára kjáni). Og nú er ástandið þannig í fjölskyldunni að ég sit hér flóandi í tárum og finnst hlutskipti mitt ömurlegt. En ég samgleðst henni að hafa fengið sitt friðsæla andlát 90 ára gömul umkringd sínu besta fólki og treysti því að hún leiki við hvern sinn fingur í græna landinu.

Mér finnst þessi færsla alltof persónuleg til að fara út á netið en ég á svo fáa lesendur hér hvort eð er að ég læt slag standa. Stundum er gagnlegt að hugsa upphátt og ég sé að ég hef hvort eð er notað hálfgert dulmál.

Eylandið

Eyland Sigríðar Hagalín Björnsdóttur er hrollvekja. Ég kláraði hana í sólinni í dag og mér varð kalt. Hún hlýtur að hafa kviknað í hruninu þótt hún hafi ekki komið út fyrr en 2016 því að ég man eftir að hafa hugsað um hvað gæti orðið ef landið einangraðist. Væri fæðuöryggið tryggt? Fengjum við lyf? Fengjum við upplýsingar? Myndi allt verðlag rjúka upp?

Fyrri hluti bókarinnar var svakalega spennandi og ég óþreyjufull eftir að vita hvað yrði. Byggingin er vel heppnuð, blanda af sjónarhorni ýmissa persóna og blaðafréttum. Ég hugsaði um sumar sögur Halldórs Laxness, kúgaðar stéttir, hungursneyðir sem maður les um í blöðunum – eða flettir yfir. Ég hugsaði um örlög barna sem eru seld í ánauð, mæður sem leggja allt í sölurnar, menningu sem er skorin í tætlur, íslenskt veður og ég hugsaði um þriðja orkupakkann.

Þegar u.þ.b. 140 síður voru komnar fannst mér frásögnin farin að endurtaka sig og vildi fara að sjá út úr hremmingunum. Mér leið ekkert of vel og var farin að efast um að ég fengi kvöldmat. 

Áhrifamikil bók og nú langar mig mest að flýja meðan enn eru færar leiðir úr landi.

Ör eftir Auði Övu

Það er þetta með væntingarnar. Ég heyri höfund flytja innblásna ræðu, heyri lesendur hæla bók höfundarins og reikna þá með að hún sé góð þótt reynslan eigi að hafa kennt manni að stilla væntingum í hóf.

Ég las Ör um páskana og frásagnarmátinn höfðar ekki til mín. Jónas er andhetja, tapari, maður sem ætlar að gefast upp, maður sem berst ekki fyrir sínu en lendir svo á vettvangi stríðs og fær óvænt hlutverk. Það áhrifamesta er þegar maður, fullur meðaumkunar með sjálfum sér fyrir skipbrot í hjónabandinu, kynnist alvöruneyð og þeim hörmungum sem gera það að verkum að fólk vill frekar láta sprengja sig en ná sér. Steinunn Inga gerði þeim þætti sérlega góð skil í ritdómi 2016: Hvað gerum við af því sem við getum gert fyrir fólk í neyð?

Sagan vann samt á og mér fannst tímanum með henni ekki illa varið en, vá, hvað ég var ósammála kommusetningunni. Hún, var, svo, 1960 og ég fíla það ekki. Kommusetningin hægði á lestrinum þar sem það átti ekki við.

Ókei, gleðilegt sumar þá.

Píslardagurinn

Það er fínt fyrir mig að skrifa sjálfri mér opin bréf hér í stað þess að skrifa yfirvöldum heilbrigðisþjónustunnar í landinu.

Pabbi minn er fæddur 1921 og verður 98 ára í sumar. Hann er ekki lengur líkamlega sjálfbjarga en skýr og minnugur. Og rúmliggjandi.

Til ársins 2017 héldu þau mamma heimili og sáu svo vel um sig sjálf að þau gerðu frekar okkur börnunum sínum greiða en öfugt. Í ágúst 2017 fór af stað atburðarás sem leiddi til dauða mömmu í janúar 2018, þá 90 ára að aldri. Hún var heppin að fá að fara eins og hún fór, átti stutta sjúkralegu og dó umvafin sínu besta fólki sem hún náði að kveðja og sem syrgir hana og geymir bara góðar minningar.

En pabbi missti á hálfu ári heilsuna, lífsförunaut sinn, heimili sitt og að miklu leyti sjálfstæðið. Hann er nú á hjúkrunarheimili þar sem vel er hugsað um allar hans líkamlegu þarfir en þótt við systur séum samtals hjá honum 10-15 klukkutíma á viku, stundum meira eins og nú um páskana, liggur hann líklega 10 klukkutíma vakandi í rúminu á hverjum degi. Hann horfir ekki á sjónvarp, hlustar ekki á útvarp, les ekki blöðin – það hvarflar að mér að fleiri aðstandendur gætu sagt þetta um sitt fólk. Það eina sem hann hefur er fólk sem hefur fyrir því að segja honum undan og ofan af hinu og þessu og rifja upp með honum gamla tíma.

Og til þess hefur flest starfsfólk á hjúkrunarheimili hvorki tíma né getu, síst á stærsta hjúkrunarheimili Reykjavíkurborgar sem er með það í framtíðarsýn sinni að „hópur sjálfborgandi aðila á svæðinu stækki“.

 

Velferðarsamfélag?

Kannski hefnist mér fyrir að segja þetta upphátt en í gærkvöldi sendi ég Hrafnistu langt kvörtunarbréf út af elsku pabba sem er þar búsettur hálfósjálfbjarga, m.a. vegna þess að hann datt þar í júní í fyrra og var lærbrotinn í fjóra daga áður en læknar tóku mark á honum og sendu hann í myndatöku og aðgerð. Ég kom til hans alla þá daga og stumraði yfir honum en vefengdi ekki faglegt mat. Ég er aðeins að læra af reynslunni.

Við systur förum til pabba 10-12 sinnum í viku þegar við erum báðar á landinu en samt er stórt bil að brúa í félagsþörfinni. Eina umönnunin sem hann fær er líkamleg, matur, lyf og salernisferðir, og ég er alltaf að undra mig á velferðarsamfélaginu, ekki síst eftir að mamma veslaðist upp af næringarleysi í fyrra. Við systkinin vorum ekki nógu aðgangshörð við heilbrigðiskerfið eftir að hún fékk blóðtappa í hálsinn.

Í dag fékk heilbrigðisráðherra langt opið bréf í blöðunum vegna einhverfrar stúlku sem fær ekki lögboðna kennslu.

Það eru margir sem hafa sig ekki í að gagnrýna upphátt þannig að ég veit að alltof margir lenda á milli stóru möskvanna í velferðarnetinu. 

En Hrafnista lofaði að boða mig á fund með umboðsmanni aðstandenda og ég bíð bara spennt við símann.

Ríkharður III.

Uppsetning Borgarleikhússins á þessu ómenni Shakespeares hefur fengið næstum einróma lof og það er alltaf dálítið óhollt fyrir þá sem eiga eftir að sjá. Ég naut þess alveg að vera þrjá tíma í leikhúsinu, þekki ekki verkið vel og fannst gaman - með fyrirvara um grimmdarverkin - að horfa á það, fannst leikmyndin einföld og góð með svarta (dapurlega) skrautinu, stillönsum, áhorfendabekkjum, sessunum, yfirdrifnum búningum og stólnum sem konungur notaði til að rúlla sér um sviðið. Ég saup hveljur yfir Kristbjörgu Kjeld, það sem hún er mögnuð, en fékk sama óþolið og alltaf gagnvart Sigrúnu Eddu sem mér finnst aldrei sýna mér neitt nýtt. Fyrirgefið hreinskilnina. Mér finnst ekki ganga upp að hvert einasta orð sé aðalorðið. Og mér fannst það því miður líka um Þórunni Örnu sem var sorglegra fyrir það að þýðingin var í óbundnu máli og textinn fór ljómandi vel í eyrunum á mér.

En stóri gallinn var að Ríkharður sjálfur segir í upphafi að hann sé svo gallaður og laus við góðmennsku að hann ætli bara að vera alvondur. Hann lét líka eins og hann væri ófær um ástarleiki vegna líkamlegrar fötlunar. Ég hélt að hann væri svo klókur að enginn sæi í gegnum hann en það reyndist ekki vera. Ég skil sem sagt ekki Ríkharð sjálfan.

Íslandsflug

Það er að bera í bakkafullan lækinn að samhryggjast WOW, starfsfólkinu, viðskiptavinunum og almenningi sem sýpur að einhverju leyti seyðið af þrotinu en ég ætla samt að mæra samkeppnina. Mér finnst grátlegt að Skúli hafi orðið að játa sig sigraðan og ég hef verið að rifja upp þegar ég bjó fyrir 20 árum á Sauðárkróki og flaug reglulega þaðan til Reykjavíkur. Ég hafði val um Íslandsflug og Flugfélag Íslands. Íslandsflug var yfirleitt um þúsundkalli dýrara, 10.000 í stað 9.000, en ég valdi það til að styðja við samkeppnina. Hins vegar er alltaf spurning hvað lítil samfélög bera mikla samkeppni sem verður, stærðarinnar vegna, óhjákvæmilega fákeppni.

Í fyrra flaug ég með WOW til Tel Avív fyrir 37.000 kr. Það var of lágt verð og ég hefði borgað meira. Fram og til baka vorum við um 14 klukkutíma í loftinu. Það kostar ýmislegt, eldsneyti og starfsfólk svo maður nefni það augljósa. Og kolefnissporsins vegna finnst mér að verð á flugi eigi að kosta nóg til að fólk hugsi sig um. Á mínum yngri árum var ég aldrei minna en mánuð í hverri utanlandsferð.

Sektum sóðana

Ég er að lesa viðtal við Örlyg sem plokkar plast á kajakbátnum sínum. Hattur ofan fyrir honum. Hins vegar finnst mér að við eigum að reyna að ráðast að rót vandans og koma í veg fyrir allt þetta rusl. Í fyrsta lagi ætti ekki að framleiða eins mikið af einnota plasti og er gert og í öðru lagi skilst mér að í sumum löndum sé hægt að sekta fólk sem verður uppvíst að því að henda drasli á t.d. götuna. Ekki kemst upp um öll þau brot frekar en önnur brot en það ættu að vera viðurlög við því að spilla umhverfinu fyrir öðrum.

Sagan endalausa

Ég er ekki enn farin að lesa það, heyrði bara í fréttum rétt áðan að Icelandair Group vildi ekki fjárfesta í WOW af því að WOW væri svo skuldsett. Það er alveg skiljanlegt en af hverju þurfti einhverja daga til að komast að þeirri niðurstöðu? Var ekki ástæða þess að WOW leitaði fjármögnunar sú að WOW er skuldsett?

Stafsetning er samkomulag hvers tíma

Ég stal rétt í þessu fyrirsögninni úr athugasemd við færslu hjá Eiríki Rögnvaldssyni, einum af kennurum mínum í íslensku á sínum tíma. Þetta er falleg setning og hún er sönn. Stafsetning er mannanna verk og ritháttur á að endurspegla það sem er sagt og nógu skýrt til að allir skilji hvað átt er við. 

Ég er smásmugulegur prófarkalesari og það á við í því starfi. Sem íslenskunotandi er ég hins vegar opin fyrir því að tungumálið þróist – en það verður að vera í góðu samkomulagi milli kynslóða. Frekar vil ég þróaða íslensku en hráa ensku á Íslandi og ef við höldum áfram að djöflast í þágufallssýki hjá yngsta fólkinu hverju sinni er meiri hætta á að við missum það frá okkur. Málbreytingar byrja sem „málvillur“. Einu sinni var „rétt“ að segja „læknirarnir“ í fleirtölu og einu sinni sagði fólk: Við „hittustum“ þá á miðvikudaginn. Jónas Hallgrímsson sagði að „sig vonaði“ og Konráð Gíslason, báðir Fjölnismenn, að „sig vænti“.

Ég óska þess bara að fólk fari ekki að fallbeygja sagnir eða fokka á annan hátt upp í kerfinu.

Föstudagsmótmæli

Vá, hvað ég er spennt fyrir umhverfisvitund barna og unglinga, ekki síður en fullorðinna. Vá, hvað ég vona að við förum að taka umhverfisógnina alvarlega. Fermingardrengur í nærumhverfi mínu hefur beðið um græðlinga í fermingargjöf til að geta kolefnisjafnað. Vá, hvað við höfum dregist aftur úr og höfum góð tækifæri til að bæta um betur.

Vá.

Ég þekki ekki börnin sem skrópa en þau eru örugglega indæl og meina vel. Ég væri til í að sjá viðtal við þau þar sem þau væru spurð hvort þau væru líka sjálf til í að fækka utanlandsferðum sínum og fara vel með rafmagn og eldsneyti. Vilja þau fórna sínum gæðum? Kannski. En sannarlega er ánægjulegt að sjá vitundarvakningu ef hún er ekki skrópið tómt.

Meinlaus verkföll

Verkföll bíta, annars er enginn tilgangur með að nota það vopn. Hver dregur fram smjörhníf ef hann ætlar að skera hnút?

Óhefðbundnar aðferðir, sagði Halldór Benjamín í útvarpinu áðan. Hann er auðvitað ósáttur við aðferðir sem gætu virkað til hækkunar umfram það sem hann vill borga starfsmönnum.

Hvað ætli hlustendur hafi hugsað?

Ég veit í alvörunni ekkert hvað hótelþernur eru með í laun en ég var einu sinni leiðsögumaður og ég hætti 2013 (var reyndar aldrei heilsársstarfsmaður í ferðaþjónustunni) vegna þess að innviðir voru sprungnir OG vegna þess að launin voru grín sem ég hafði sætt mig við meðan vinnan var skemmtileg.

Ég er kona og ég hef það fínt en það hvarflar ekki að mér að þau réttindi sem ég hef í dag en formæður mínar höfðu ekki hafi náðst baráttulaust.

Sléttumannaland

Ég fór á pöbbkviss i gærkvöldi og varð ýmislegs vísari eins og spyrill spáði (ekki samt sérstaklega fyrir mína hönd). Ein spurningin var um slétt land sem mig minnir að Halldór Laxness hafi viljað kalla Sléttumannaland vegna sléttlendis en það varð ekki ofan á. Margir giskuðu á Ungverjaland en vegna framhaldsins í spurningunni, um að heimamenn hétu á eigin tungumáli Lech, giskaði ég rétt.

Hvaða land er þetta?

Verðskuldað hrós

Þið munið að Snorri Sturluson sagði að oflof væri háð. Áherslan sem er lögð á hrós einn dag á ári er í mínum augum röng. Mér finnst að maður eigi frekar að leggja sig fram um að verðskulda hrós. Ég hef engan áhuga á hrósi sem er dembt á mig af því að einhver tekur áskorun um að hrósa.

Hins vegar má fólk alveg vera duglegra við að taka eftir því sem vel er gert ...

Í dag sagði ein samstarfskona við mig að kjóllinn sem ég var í klæddi mig sérlega vel og ég trúi því að hún hafi bara misst það út úr sér. Önnur sagði að ég væri svakalega dugleg -- og nú fer ég allt í einu að hugsa hvort þær hafi verið svona meðvitaðar um dagsetninguna.

 

Djók!