Sakramentið

Ólafur Jóhann á næga aðdáendur þótt ég leyfi mér að gagnrýna Sakramentið fyrir yfirborðskennda og langdregna frásögn. Bókinni er auðvitað ekki alls varnað, ég varð forvitin um tvö atriði enda sagan spennusaga í því tilliti, en ég náði sem sagt ekki almennilegu sambandi við persónurnar. Togstreitu nunnunnar vegna ástar sinnar og svo framkomu í ferð sinni á Íslandi hefði verið hægt að gera jafn góð skil á langtum færri blaðsíðum. Siðferðisklemman er ekki ný og ekki nýstárlega um hana skrifað. Viðbrögð kirkjunnar komu ekki á óvart. Stóllinn sem skýrslum er stungið undir er á sínum stað. Samviskubit vegna aðgerðaleysis þótt brotið sé á börnum er þekkt.

En bæði Jesús og Drottinn voru rétt fallbeygðir og ég er ánægð með það.

Saga Ástu

Ég á aldrei eftir að þora að lesa Himnaríki og helvíti aftur, svo mögnuð fannst mér sagan vera og er logandi hrædd um að ég yrði fyrir vonbrigðum í næsta skipti. Hins vegar hef ég ekki alltaf verið hrifin af bókum Jóns enda á ekki að vera neitt garantí í þeim efnum.

Fyrstu 40 síðurnar í Sögu Ástu hugsaði ég líka ítrekað um að leggja hana frá mér. Hún er stórt púsluspil og það er þreytandi að sjá hvorki andlitsdrætti né landslag úr bitunum. Síðan komst skriður á söguna og þegar ég náði að tengja við Jóhönnu Þráinsdóttur og Ara Jósefsson opnuðust enn fleiri gáttir og ég varð yfirkomin af sögu þeirra og fleiri til sem voru til án þess að vera skilyrðislausar fyrirmyndir sögupersónanna.

Ég vildi bara að einhver hefði sagt mér að glósa þegar ég byrjaði á bókinni.

 

Lærbrot eykur hagvöxt

Mér hefur svo oft orðið hugsað til þess að slys, rúðubrot og önnur óhöpp auka hagvöxt samkvæmt skilgreiningu. Auðvitað líka almenn aukin viðskipti og hugvit en hagvöxtur er samt ekki nógu góð mælieining á velsæld.

Pabbi minn sem búsettur er á Hrafnistu fótbrotnaði á föstudaginn var en af því að hann gat stigið í fótinn var það mat heilbrigðisstarfsfólks að hann þyrfti bara að hvíla sig. Á þriðjudeginum var hann loks sendur í röntgenmyndatöku og reyndist brotinn og fór beint á spítala í aðgerð.

Og við það tók hagvöxturinn kipp ...

Auðvitað vildum við helst að læknar, slökkviliðsmenn, fangaverðir og lögreglumenn hefðu alls ekkert að gera. En þá yrði til atvinnuleysi sem er slæmt fyrir hagvöxtinn. Er ekki eitthvað skakkt við þetta?

,,Að láta kjósa sig"

Ég hef fullt af skoðunum. Sumar eru ígrundaðar en sumar eru tilfinningahlaðnar. Mér þætti mikil áreynsla að hafa skoðun á öllu sem snertir kjaramál, skattamál, innflutning, útflutning, eldi, verðtryggð lán, úthlutun starfsleyfa, verðlagningu mjólkur, persónuvernd, nethlutleysi, efnahagslögsögu, Evrópusambandið, eiturlyf, refsingar, snjallvæðingu, ábúð og ráðstöfun skrifstofa. Ég vil geta hringt úr farsímanum mínum hvar sem er á hringveginum, en hvað þarf til? Ég vil komast greiðlega á milli staða sem ég þarf að fara á milli. Ég vil ekki þurfa að anda að mér svifryki og öðru óheilnæmi. Ég vil búa einhvers staðar þar sem eru svalir og sól. Ég vil geta stundað íþróttir og vinnu. Ég er ekki spennt fyrir tónleikum en fer gjarnan í leikhús og stundum í bíó. Ég vil hafa það gott en ég vil kosta einhverju til. Og þar stendur hnífurinn í kúnni. Þrátt fyrir þessa upptalningu snýst heimur annarra ekki um mig. Við erum samfélag og verðum að finna samnefnara sem virkar. Og ég held að það sé hroðalega erfitt. Við þurfum að forgangsraða og reyna að velja það sem hentar best stærsta hópnum hverju sinni án þess að láta minni hlutann sitja í súpunni.

Hljómar ekki auðvelt.

Ég hef aldrei íhugað að fara í stjórnmál og núna, 27. maí, vorkenni ég óskaplega mikið mörgu fólki sem fór í framboð, bæði sumu fólki sem var kosið og líka öðru sem munaði litlu að næði inn og meira að segja því fólki sem er útilokað að taki sæti í sveitarstjórn á þessu kjörtímabili. Síðustu vikur hljóta að hafa verið skelfilegur rússibani þar sem sjónarmið og persónur eru teygð og toguð.

Ég tek ofan fyrir fólki sem tekur slaginn. Vel gert, frambjóðendur. Nú er bara að gera okkur öllum gagn. 

Menntakerfið

Hugsanlega verður hægt að túlka þetta innlegg sem montfærslu. Ég sat í gær, annan í hvítasunnu, með danskri vinkonu sem ég hef ekki séð í áratugi og talaði við hana dönsku -- svo gott sem vandræðalaust. Ég tala aldrei dönsku, les frekar lítið á dönsku, hef ekki búið í Danmörku en hallast að því að lengi búi að fyrstu gerð. Mér var gert að læra dönsku í átta ár og, for helvede, það endist bara rækalli vel. Er ég þá að mæra skólakerfið?

26. maí 2018

Ég er orðin dálítið stressuð. Eftir rúmar þrjár vikur verður kosið, já, en það er hefðbundið. Eftir þrjár vikur er líka stórafmæli. Hægri umferðin á Íslandi verður 50 ára! Ætlar enginn að fara að tala um það og skipuleggja eitthvað?! 26. maí 1968 var skipt yfir í hægri umferð sisona. Ég spurði pabba (96) á Hrafnistu um daginn hvort hann myndi hvenær hefði verið skipt og hann sagðist ekki muna það. Ég setti upp hissa-svipinn minn (hann tók náttúrlega þátt í þessu og þá man hann ekki endilega daginn) og spurði fleiri heimilismenn. ENGINN mundi það en svo mundu allir að það hefði gengið átakalaust enda hefði verið búið að kynna það í marga mánuði.

Og þá dettur mér í hug hvað ég þrái upplýsingar um það sem mér kemur við. Ég hef á tilfinningunni að allir reyni að halda eins miklu leyndu og þeir geta. Upplýsum og undirbúum og þá farnast okkur vel.

Gleðilegt sumar.

Föstudagar

Ég veit um skóla þar sem voru mikil veikindaforföll á föstudaginn, 20. apríl, daginn eftir sumardaginn fyrsta. Ég veit líka um vinnustaði þar sem margir tóku sér sumarfrísdag. Í staðinn fyrir að fá illt í herðarnar yfir leti og ómennsku (mér rann snöggvast sjálfri í skap) mætti kannski íhuga að hafa svona föstudaga frídaga. Eða hvað? Bæta einum degi við skólaárið?

Hvert er andheitið við stöðugleika?

Er það ekki breytingar? Ef við viljum breytingar viljum við ekki stöðugleika sem felur í sér stöðnun. 

Ég þekki Ragnar Þór Pétursson ekki neitt en tek undir það sem hann segir um stöðugleika í þessum þætti. Ég er sjálf höll undir breytingar, sjálfsagt stundum um of, en ég held almennt að ef maður breytir til sjái maður annað hvort jákvæðar breytingar eða af hverju það hentar sem maður hafði gert. Ekki eru allar breytingar frábærar en margar fela í sér framfarir og þróun.

Ef menn hefðu ekki hugsað áfram og lengra værum við enn með tölvu sem legði allt herbergið undir sig.

 

Skyndilán og fjármálalæsi

Ég hef aldrei verið blönk. Hana, þá getur hver maður vitað það. Ég er alin upp við það góða atlæti að þurfa ekki að hafa áhyggjur af morgundeginum, a.m.k. ekki með tilliti til fjármála. Fylgifiskur æskunnar var samt að þrá fjárhagslegt sjálfstæði meira en annað þannig að ég eyddi aldrei neinu fyrr en ég var búin að afla þess nema þegar ég keypti mér íbúð. Ég tel mig fjármálalæsa, og er það, en það dugir ekki ef fólk Á ekki fyrir því sem það ÞARF að borga.

Nú er enn verið að ræða smálánafyrirtækin, bæði í blöðum og á þingi. Af óskiljanlegum ástæðum tekst ekki að koma lögum yfir okurlánafyrirtækin, að því er virðist vegna þess að þau breyta skilmálum, kalla vaxtagreiðslur kostnað eða pappírsgjald eða þóknun. Ég hef reyndar ekki séð þetta og man ekki hvað ég hef heyrt nákvæmlega um orðalagið. En ástæðan fyrir því að ég ergi mig enn einu sinni á prenti yfir þessu dáðleysi er að ég heyrði í útvarpsþætti nýlega talað um auglýsingar frá okrurunum. Dæmi:

Vantar þig ekki nýjan [einhver týpan] síma? Fáðu lán og fáðu þér flottan síma.

Þarftu ekki að fata þig upp fyrir sumarið? Fáðu lán.

Þessi fyrirtæki standa ekkert á hliðarlínunni og bíða eftir að fjármálaólæsu unglingarnir fái fáránlega hugmynd. Nei, þau líma óráðsíuna í kollinn á fólki sem hefur ekki lært að fóta sig í fjármálunum.

Svei þeim. Og svei því að ekki sé hægt að bjóða okkur upp á heilbrigt fjármálaumhverfi. Hvernig á fólk að læra fjármálahegðun þegar bankarnir bjóða okkur 0,05% innlánsvexti og 11% útlánsvexti? Vaxtamunurinn dekkar kostnaðinn við starfsemina og golfferð til útlanda í hverjum mánuði hjá „æðstu“ stjórnendum bankanna. Og ég bið þau bara fyrirgefningar ef ég ætla þeim of litla græðgi með orðum mínum. Þau hljóta að vera hreykin af frammistöðu sinni á fákeppnismarkaðnum Íslandi.

Risinn með títuprjónshausinn

Ég skil ekkert í því að ég finn varla nokkurn ritdóm um þríleik Ólafs Jóhanns Sigurðssonar, Gangvirkið, Seið og hélog og Dreka og smáfugla. Ég dró Pálssögu út úr bókahillunni um páskana, hef væntanlega keypt hana á bókamarkaði fyrir nokkrum árum en ekki komið mér í lesturinn því að fyrirsögnin hefur einhvern veginn tekið sér bólfestu í kollinum á mér, risinn með títuprjónshausinn. En ég finn engan dóm í þá veru. Ég finn mat einhvers í Pressunni 29. ágúst 1991 um að þessi þríleikur sé eitt ofmetnasta og leiðinlegasta verk íslenskrar bókmenntasögu. Þar segir um Pálssögu Ólafs Jóhanns:

Trílógía Ólafs Jóhanns var af Ólafi Jónssyni krítíker talin siðasta islenska skáldverkið, síðasti sprotinn á miklum og merkum meið íslenska realismans, en auðvitað er þetta ótrúleg langloka um ótrúlegt gauð þar sem persónulýsingarnar ná engri átt.

Ég byrja umfjöllun mína hér á alröngum enda því að ég er greinilega dálítið sammála Ólafi Jónssyni, Pálssaga er stórkostlega skemmtileg bók. Ég er reyndar bara enn að lesa Seið og hélog en meðan ég las Gangvirkið sem gerist í upphafi síðari heimsstyrjaldarinnar hló ég margsinnis upphátt. Já, blaðamaðurinn vinnur við prófarkalestur og hnýtur um semíkommur þar sem síst skyldi og klórar sér í hausnum yfir stafavillum -- og ég tengi allan daginn -- en hann hefur líka svo heilbrigðar efasemdir um tilgang lífsins; tilgang starfsins, frítímans, ástarinnar, dauðans, ömmu sinnar og Djúpafjarðar. Úti í heimi geisar stríð og hann leyfir sér að gleyma sér við ástarsorgina og svo finnst honum hann fyrir neðan allar hellur.

Mér finnst magnað hvað ÓJS nær að fjalla skemmtilega og á áhugaverðan hátt um hversdaginn. Það gerist sannarlega ekki mikið á kontórnum og enn minna utan hans en það er líf flestra. Við lifum ekki ævintýri alla daga, við erum ekki í upphöfnu málskrúði stundunum saman. Og hinar litlu búksorgir Páls Jónssonar eru svo drepfyndnar að ég skelli iðulega upp úr.

En hvar eru umsagnirnar? Hvar eru bollaleggingarnar? Hvar eru útleggingarnar?

Ég er ekki búin með þríleikinn allan ...

Og þegar ég klára þennan doðrant hlakka ég til að lesa um Árna Þórarinsson eftir Þórberg Þórðarson. Íslenskan lifi. Íslenskan lifir. Íslenskar bókmenntir lifa.

Staða verkefna hjá sérfræðingum

Einhver á eftir að hugsa mér þegjandi þörfina. Ekki fyrir að segja að mér finnist ástæða til að stytta vinnuvikuna þar sem hægt er. Vegna fjórðu iðnbyltingarinnar er margt sérfræðistarfið fljótunnara en var. Við erum fljótari að fletta upp staðreyndum, fljótari að afrita, fljótari að senda, fljótari að greina og ákveða niðurstöðu.

Samt er samfélagið ekki allt logandi í tilhökkun yfir því að vinnuvikan hljóti að styttast. Ég heyri yfirmenn ekki tala um það og ég verð ekki mikið vör við að starfsmenn á gólfinu gæli við tilhugsunina.

Nei, einhver á eftir að hugsa mér þegjandi þörfina þegar ég hugsa nú upphátt að starfsmenn vilji frekar geta mætt í vinnuna og fengið sér góðan kaffibolla með samstarfsfólkinu í upphafi dags, sest svo við tölvuna og lesið í gegnum afmæliskveðjurnar á Facebook eða snappað eða farið í gegnum slúðurmiðlana.

Af átta tíma vinnudegi eru að hámarki sex klukkutímar í þágu vinnunnar hjá flestu skrifstofufólki. Þar inni í eru auðvitað eðlilegar hvíldarstundir, matar- og kaffitímar, en einhver hluti sem fólk er bara að dóla sér eitthvað. Og, já, ég er skrifstofufólk og vildi miklu heldur halda vel áfram í sex tíma og fara svo í klippingu og búð á leiðinni heim. Mér finnst alveg kósí að opna Facebook meðan ég elda og þarf hvort eð er að standa yfir eldavélinni.

Og grunur minn er að allstór hluti þeirra sem „hafa ekki tíma“ til að skoða Facebook heima á kvöldin geri það bara samt og verji ekki öllu kvöldinu með börnin í fanginu. Fólk með ung börn og mörg ung börn er skiljanlega oft í þvottahúsinu en svo eldast börn sem annað fólk.

Almenningssamgöngur

Ef ég byggi 10 km frá vinnustað myndi ég helst vilja taka strætó í vinnuna. Ég vildi að ég þyrfti ekki að líta á klukkuna og stilla ferðalag mitt út frá hálftíma- eða klukkutímaferðum, ég er alveg til í að borga, að sjálfsögðu, rétt eins og ég borga fyrir að eiga bíl og að kaupa hjól, skó og annan fatnað. Ég bý hins vegar í 2 km fjarlægð og get leyft mér þann munað að hjóla og ganga í vinnuna flesta daga. Þá daga sem ég fer á bíl er það til þess að nota hann í hádeginu eða strax eftir vinnu eða mögulega ef ég er með mikinn farangur, köku fyrir kaffið eða álíka.

Ef ég gæti treyst því að ég kæmist á 50 km hraða úr miðbænum á Hrafnistu og til baka þegar heimsókn minni væri lokið myndi ég líka taka strætó í heimsókn þangað. Og ég hef fulla trú á að mörgum sé svipað innan brjósts og mér. Strætó snýst um tíðni og ferðaleiðir.

N1

Setjum sem svo að forstjóri fái góðan bónus fyrir að a) leggja vel á seldar vörur og hámarka innkomuna þannig, b) halda launum starfsfólks niðri og hámarka gróðann þannig -- af hverju fer kúnninn ekki? Af því að hann á í góðum samskiptum við Ara, starfsmann á dekkjaverkstæðinu, eða Barða sem selur honum grilluðu samlokuna í hverju hádegi? Er tryggðin svona mikil?

Ég þekki ekki svona tryggð í mínu fari þannig að ég er alveg bit á að fyrirtæki sem hlýtur að okra stöðugt á kúnnunum sínum heldur þeim.

Sími undir stýri

Ég skal svoleiðis segja ykkur það að ég er ekki á því að banna síma „undir stýri“ og er sannarlega ósammála þeim sem segja að manni væri hollast að hafa símann utan seilingar. Ég er auðvitað ósammála því að skrifa undir stýri, hvort sem er í tölvu, síma eða skrifblokk, sammála því að maður eigi ekki að vera í tölvuleikjum í akstri, ekki maskara sig í akstri og ekki rífast við aftursætið meðan maður keyrir. Akstur er dauðans alvara og maður á að vera með hugann við efnið.

Eins og umferðin er samt á álagstímum er síminn stundum bjargvættur. Þegar maður silast áfram er góð dægrastytting að lesa tölvupóstinn með fótinn á bremsunni, hringja skipulagssímtöl -- ég hef farið tóma vitleysu af því að ég svaraði ekki í símann þegar ég gat og fékk ekki skilaboðin sem ég þurfti -- eða segja vinum sínum á snapchat að hjól sé betri kostur þegar maður vill komast örugglega leiðar sinnar.

Það er óskynsamlegt að alhæfa þannig að ég vil frekar höfða til skynsemi fólks og ekki boða og banna eins og allir séu fífl og fávitar. Fíflin og fávitarnir sem beita ekki heilbrigðri skynsemi fara heldur ekki eftir reglum. Og hver eru viðurlögin og hversu oft er þeim beitt? 

Piff!

Launamunurinn

Við erum svo blíð og meðfærileg. Nú hefur forstjóri aftur gengið fram af okkur. Og nú eipum við öll á bloggsíðunum okkar. Eggert lætur ekki ná í sig enda hefur hann líklega engar daglegar vinnuskyldur heldur er einhvers staðar í útlöndum að reyna að eyða nýjustu milljóninni.

Og við höldum áfram að eipa á netinu og garga á makann sem er samt sammála.

Örfátt fólk er ósammála okkur pöpulnum en það er einmitt fólkið sem ræður þessu. Fólkið sem gæti breytt þessu. Gæti ekki Alþingi sett í lög að þegar laun eru orðin x-föld borgi launþeginn x mikið í skatt? Hvernig er þetta í samanburðarlöndunum sem okkur verður svo tíðrætt um þegar á að halda launum pöpulsins niðri?

Og, nei, ég hef það sjálf fínt. Nú vill bara svo til að ég þekki fólk sem á varla til hnífs og skeiðar. Ef N1 á lausa milljón í hverjum mánuði sem N1 þarf að losna við getur N1 kannski lækkað eldsneytisverðið eða borgað fólkinu á gólfinu hærri laun.

Ég vildi óska þess að þeir sem hafa valdið notuðu það heildinni til gagns. Og, nei, ég hef það sjálf fínt, takk.

Fjórfaldur launamunur?

Væri hægt að ákveða að mesti munur á launum væri eitthvað ákveðið, t.d. fjórfaldur? Ef lægstu laun væru 300.000 kr. væru hæstu laun 1.200.000 kr? Að minnsta kosti hjá hinu opinbera?

Og svo kannski að borga forstjórum olíufyrirtækja eðlileg laun? Hvaða flóknu ákvarðanir tekur Eggert Þór Kristófersson? Lifir hann í samkeppnisumhverfi? Ekki hef ég tekið eftir því. Bensínverð er alls staðar það sama eða svo gott sem. Hvaða þjónustustig ákveður hann sem er svo íþyngjandi sálu hans og ábyrgð sem réttlætir laun sem eru ekki þessa heims?

Ég er ekki beisk. Alltaf þegar ég skrifa eitthvað svona gjammar hér einhver ókunnugur eins og málið snúist um mig. Það snýst um þjónustuna og vinnuálag þessa forstjóra og það snýst um það að vinna láglaunastétta er ekki metin sem vert væri.

Ég vildi óska þess að ég hefði verslað við N1 og helst að ég væri stórnotandi á svona stundum. En ég get ekki hætt að versla við N1. Djö.

En svo er auðvitað spurning hvenær á daginn kemur að hinir olíufurstarnir maka líka sína króka. Sjálftökustéttirnar eru dálítið óþolandi. Og í hverra skjóli eru þær?

Stytting vinnuvikunnar

Ég skil ekki af hverju menn eru ekki í óðaönn um allt samfélag að tala um styttingu vinnuvikunnar. Ég átta mig á því að það er alls ekki einfalt alls staðar, síst þar sem starfið felst í viðveru, að vera til taks, svo sem við símsvörun og afgreiðslu. Ég er heldur ekki að biðja sisona um að öllu launafólki verði gefnir 4-6 klukkutímar á viku heldur að menn ræði kosti og galla.

Svona horfir þetta við mér: Í mörgum skrifstofustörfum vinnur fólk ekki meira en 30 tíma á viku þótt uppgefinn vinnutímafjöldi sé 40. Fólk tekur matar- og kaffitímahlé og ég geri ekki athugasemdir við það. Fólk fer úr vinnunni til að mæta á foreldrafundi, til læknis og í jarðarfarir. Ég geri heldur ekki athugasemd við það. En fólk fer líka á vinnutíma í klippingu, með bílinn á verkstæði, með bílinn í skoðun, skreppur í búðina og kaupir inn, leitar að árshátíðarfötum, kennir einn og einn tíma fyrir laun, skreppur heim að opna fyrir píparanum, tryggingasalanum og þvottavélaviðgerðamanninum.

Við lengjum stundum mataratímana af því að margt af því sem við þurfum að gera stendur bara til boða þegar við erum í vinnunni. Ég segi „við“ af því að ég er skrifstofufólk og ég hef vissulega sinnt persónulegum erindum í vinnutímanum en ég hef líka sinnt vinnuerindum í frítíma mínum. Það er alveg hægt að jafnvægisstilla en ég held alveg eindregið að það sé gáfulegast í upptakti að fjórðu iðnbyltingunni að stytta vinnuvikuna.

Ég hef stungið upp á því við kaffivélina (við samstarfsfólk þegar ég sæki mér kaffi) að fólk sem vinnur almennt kl. 9-17 fái fjóra tíma á viku til ráðstöfunar, mæti t.d. einn dag kl. 13 í stað þess að mæta kl. 9. Þá er hægt að skipuleggja strípur, útréttingar eða „helgarþrif“ á þeim tíma ef fólk nýtur þess ekki einfaldlega að sofa út og vera lengi að drekka morgunkaffið yfir samfélagsmiðlunum.

Í sumum fyrirtækjum eru tímar fólks beinlínis verðlagðir og seldir viðskiptavinunum. Á móti styttingu vinnuvikunnar þarf auðvitað að vera skýrt að vinnutíminn nýtist atvinnurekandanum þannig að nóg gangi undan starfsmanninum. Ég segi enn og aftur að auðvitað er þetta ekki einfalt alls staðar, sum störf mælast illa, eru misseinleg og skiljanlega getur fólk átt misgóða daga, en ef fólk finnur að starf þess er metið og því umbunað, það fær næga hvíld og getur sinnt fjölskylduskyldum ætti maður að geta reiknað með meiri orku þann tíma sem það er í vinnunni.

Berglind hefur talað.

Í biblíulandi

Um daginn fór ég til Tel Aviv sem er í Ísrael. Trump var nýbúinn að derra sig eitthvað og fólk spurði hvort mér væri alvara með að fara a) á ótryggt svæði, b) í vondukallalandið sem réttast er að sniðganga. 

Ég sagðist bara vera á leið í hlaupaferð, veturinn hefði verið harður og farseðillinn ódýr. Hins vegar lofaði ég að versla ekkert af vonduköllunum nema mat, drykk og ferðir. Svo fór ég í eina fatabúð þar sem undurfagur kjóll var í glugganum, mátaði hann og kunni ekki við en keypti hins vegar buxur. Buxur! Gæðavöru frá Ítalíu. Meinta.

Fruss. Ég er dálítið veik fyrir grænu og þær eru grænar (sjá mynd). Í annað skipti sem ég fór í þær rifnaði rassinn af! Ég var eitthvað að ólmast við að sveifla barni en buxurnar eru vel víðar. Ef þetta hefði hent mömmu hefði hún sent versluninni bölbænir og hún hefði ekki lifað árið, en ég? Ég frussa bara og er að hugsa um að gefa þær Rauða krossinum.

Boðskapur sögunnar? Kaupa frekar fjandans kjólinn. Hann var ekki grænn.

Tímasóun eins er afþreying annars

Sumt fólk talar um Facebook sem tímaþjóf. Ég var frekar sein til að skrá mig á Facebook, það fannst a.m.k. fólkinu í kringum mig, en samt eru núna að verða komin átta ár. Ég á það alveg til að detta ofan í Facebook í sófanum yfir sjónvarpinu en aðallega finnst mér Facebook mjög góður utanumhaldari, þar sé ég viðburði sem mig langar að mæta á, þar er mér boðið á alls kyns persónulega viðburði, svo sem í matarboð og afmæli, og sumt skóla- og íþróttastarf er að hluta rekið í gegnum Facebook. Kannski obbinn.

Nú ætla ég að reyna að nefna samfélagsmiðilinn ekki frekar á nafn en ég held að fólk sói tíma sínum í ólíka hluti. Sumum finnst lestur skáldsagna tímasóun, öðrum sjónvarpsáhorf, grúsk yfir mataruppskriftum, innihaldslaus símtöl, spjall í sófanum, að mæta á kappleiki, að hlusta á tónlist -- ekki svo að skilja að ég hafi heyrt fólk segja allt þetta, en tímasóun eins er afþreying annars. Og ein besta uppfinning samtíma míns er internetið sem sést m.a. á því að fólk notar símana sína æ minna til að tala í þá. Ég hringi samt sjálf nokkuð reglulega.

Og þar sem ég á nú rígfullorðinn föður á elliheimili þar sem hvorki er haft net alls staðar né leyfð dýr er ég með það verkefni á vormánuðum að tala við yfirmenn og fá svör. Ég get svo eiðsvarið það að ef ég fæ ekki að hafa netið með mér um allar trissur á mínu elliheimili og helst einn malandi kött verð ég með uppistand sem orð verður á gerandi.

Mun hins vegar sniðganga messurnar ...

Að missa foreldri

Þetta verður persónulegasta bloggfærslan mín fyrr og síðar.

Mamma mín dó fyrir mánuði. 

Hún var níræð og búin að eiga langa og stranga ævi en hún var mamma mín og mér þótti og þykir ósköp vænt um hana. Hún fékk blóðtappa í hálsinn í október 2014 og átti síðan erfitt með að kyngja. Ég var ekki alveg með á nótunum, ekki heldur þegar hún kom ekki niður kjötinu á jólunum. Hún rýrnaði og léttist sem henni fannst fyrst alveg fyrirtak en svo dró smátt og smátt af henni.

Já, hún var fædd 1927 og auðvitað vissum við að lífið styttist en pabbi minn er fæddur 1921, er sem sagt á 97. aldursári, og ágætlega bragglegur. Síðasta sumar datt engum í hug að mamma væri á förum þar sem hún hljóp um allt, eldaði, bakaði, blaðraði í símann og fór í vettvangsferðir með mér.

En í ágúst hringdi mamma í mig og sagði: „Berglind mín, ég ætla að biðja þig að fara með mig á bráðamóttökuna. Ef ég á að tóra eitthvað lengur verð ég að nærast eitthvað.“ Þá hafði hún ekki nærst í einn og hálfan sólarhring. Hún ældi þessu litla sem hún kom niður. Við systkinin, og pabbi reyndar líka, vorum þá alveg orðin meðvituð um að hún yrði að vera á næstum fljótandi fæði og hún borðaði ab-mjólk og hafragraut í flest mál. Og gat reyndar borðað sætt sem leystist upp í munninum, kökur, súkkulaði og ís.

Ég fór með hana á bráðmóttökuna og hún var lögð inn. Á meðan var pabbi einn heima og datt einhvern tímann um nóttina. Við vitum ekki hvenær, hann ekki heldur, en þegar systir mín kom um kl. 11 lá hann á svefnherbergisgólfinu með þunna blóðtauma um allt gólf. Þrátt fyrir hálserfiðleikana hafði mamma verið hálfgildins sjúkraliði með pabba sem braggast ágætlega, eins og ég sagði, en þurfti samt að fara varlega til að detta ekki á leið á klósettið og datt stundum samt og þá kom mamma skokkandi og dró hann á fætur.

Ég gæti haft millikaflann langtum lengri en ætla að vinda mér í endinn. Pabbi fór á spítala þarna í ágúst og hefur síðan ekki gist heima. Mamma fór daglega til hans og sat eins og hæna á priki á spítalastólum. Já, pabbi bað hana og hún gerði honum til geðs en starfsfólk horfði upp á hana verða rýrari og meira veikburða. Á kjördag 2017 fór ég með hana að kjósa og hún datt kylliflöt á hnakkann, orðin lúin af mikilli yfirsetu á Landakoti. Eitthvert starfsfólk bauð henni stundum kaffi og köku en almennt sat hún þurrbrjósta í allt að fjóra klukkutíma.

Já, sannarlega horfi ég nú í eigin barm og hugsa mitt. Hefði ég ekki átt að átta mig? Hefði ég ekki átt að banna þetta? Hefði ég ekki átt að taka af skarið? Jú, og þess vegna er ég að hugleiða þetta upphátt.

Jólin voru erfið. Bróðir minn flutti inn til mömmu en pabbi var þá kominn á Hrafnistu. Bróðir minn studdi hana og gaf henni að borða. Ég kom líka mikið og reyndi að létta undir. Mamma notaði göngugrind þegar hún gekk um en datt samt, datt af klósettinu, datt af eldhússtólnum þótt við sætum beggja vegna við hana. Hún skall á höfuðið. Ítrekað. Hún lá mikið fyrir en við reyndum að koma ofan í hana næringu.

Fréttir bárust ítrekað af því að Landspítalinn væri undirmannaður og fengi ekki nægt rekstrarfé. Við ætluðum að hlífa heilbrigðiskerfinu en þegar ég hringdi loks á sjúkrabíl 5. janúar leið mér eins og ég hefði vanrækt mömmu mína og bæri ábyrgð á veikindum hennar.

Hún fór á Borgarspítalann með sjúkrabíl föstudaginn 5. janúar af því að hún nærðist illa og af því að hún var búin að detta á höfuðið. Eftir 2,5 klukkustundir á spítalanum kom læknir og leit á hana. Hún var búin að suða í mér að fara heim og ég fór heim kl. 18:30. Vá, hvað ég sé eftir því. Þegar ég kom í hádeginu næsta dag var hún rænulítil og hafði enga næringu fengið. Um kvöldið var hún flutt á kvennadeildina við Hringbraut vegna plássleysis í Fossvoginum. Það hentaði mér prýðilega því að þá var styttra fyrir mig að fara til hennar og það reyndi aldeilis á það næstu vikuna. Mánudaginn 8. janúar var hún í dái eða meðvitundarlaus, ég veit ekki hvernig best er að orða það. Við bróðir minn hittum tvo lækna sem sögðu alveg umbúðalaust að þetta væri búið. Bróðir minn spurði: „Kemst hún þá ekki framar til meðvitundar?“ „Nei,“ sagði önnur. Við skildum að hafin væri líknandi meðferð. Ég lét vita í vinnunni að ég yrði hjá mömmu eins og þyrfti, skrapp svo heim um kvöldið til að fara í sturtu þegar systir mín kom með alla fjölskylduna. Sem ég gekk upp Eiríksgötuna á leið til baka fékk ég skilaboð frá systurdóttur minni um að mamma væri vakandi og að reyna að tala.

Næstu þrjá dagana, þriðjudag, miðvikudag, fimmtudag og fram yfir hádegi á föstudeginum, vakti mamma á daginn, ræðin og skemmtileg, enn mildari og yfirvegaðri en venjulega og kvaddi okkur af mikilli rósemi og glaðværð. Við stefndum til hennar ættingjum og vinum og mér leið eins og ég væri á minni háttar ættarmóti. Hún hafði ætlað að halda upp á níræðisafmælið sitt á gamlaársdag en var þá farin að kröftum.

Hún lognaðist út af á hádegi föstudaginn 12. janúar og dó svo seinni partinn á laugardegi þegar við vorum farin að reikna með að lífið myndi fjara út á viku. Ég var hjá henni og hún skildi fallega við. 

Um kvöldið vorum við öll börnin og flest barnabörnin í kringum dánarbeðið, skælandi og að bollaleggja framhaldið. Starfsfólkið var elskulegt og gaf okkur allan þann tíma sem við þurftum. Og ég þurfti hann ærinn. Ég á engin börn eins og systkini mín og kannski var ég þess vegna tengdust mömmu, ég veit það ekki, en alltént var ég næstum nótt sem nýtan dag við rúmið hennar þessa viku. Meðan hún vakti gaf ég henni að borða og drekka eins og hún gat. Dýrmætir dagar enda náðum við líka að spjalla og skoða myndir, fá gesti og horfast í augu. Það er nefnilega ekki sársauakalaust að missa mömmu sína þótt hún sé orðin níræð og tilbúin að fara.

Eftir að hún dó var okkur sagt að við þyrftum að sækja dánarvottorðið á spítalann en að hringt yrði í okkur. Við hugleiddum ekkert í hvert okkar yrði hringt. Sunnudaginn 21. janúar rankaði ég við mér og mánudaginn 22. janúar fór ég á kvennadeildina og spurði um vottorðið. Þá lá það eins og ómerkilegt krot í móttökubásnum og mér leið eins og mamma mín hefði verið vanrækt í tæpa viku. Af mér. Mér fannst líka votta fyrir samviskubiti hjá starfsfólkinu. Maður þarf að fara með vottorðið til sýslumanns og án þess skilst mér að jarðarför geti ekki farið fram.

Ég er raunsæ og skil að dauðinn er það eina örugga sem lífið býður upp á en ég sakna mömmu samt og mér finnst skömm að heilbrigðiskerfi í meintu velferðarríki sem stíar gömlu fólki í sundur, fólki sem var gift í 66 ár og 8 mánuði, með því að leyfa mömmu ekki að flytja með pabba á Hrafnistu í nóvember. Þau vildu bæði fara á elliheimili og vera þar saman en vistunarmatið stóð í veginum. Flest starfsfólk „á gólfinu“ er almennilegt en ég mun alltaf minnast tveggja lækna með óbragði í munninum sem afskrifuðu mömmu ótímabært af því að þær „vildu ekki vekja með okkur vonir“ og sögðu svo inni á stofunni hjá henni að hún „væri búin að ákveða fyrir okkur“ að þetta væri búið.

Gamalt fólk er fólk, ekki tölfræði, og aðstandendur eru líka fólk. Ég hugsa með hryllingi til þess ef mamma og pabbi ættu ekki okkur systkinin að, fjögur talsins, því að við höfum þó náð að stýra og afstýra ýmsu.

Að lokum vil ég segja það að eftir viku á spítalanum var ég komin með hrúður á augnlokin. Mér skilst að það hafi verið mygla á vinnustaðnum mínum sem ég hef þá ekki kippt mér upp við en á Landspítalanum við Hringbraut er fjandakornið eitthvað í loftinu og mögulega veggjunum sem veldur vanlíðan.

Og núna iðrast ég þess í fyrsta skipti á ævinni að hafa aldrei eignast eigið barn.

Þótt ég birti þessa færslu er hún fyrst og fremst til minnis fyrir mig. Ég finn að hún er ruglingsleg af því að efnið stendur mér svo nærri en ég ætla að láta mig hafa það að birta hana. Ef einhver bætir við reynslusögum í athugasemdum þætti mér það forvitnilegt.